Lex van Almelo

Belangrijkste feiten

Een documentairemaker dient met zijn productiebedrijf voor verschillende documentaires subsidieverzoeken in bij de afdeling MEDIA van de Europese Commissie, het ministerie van VWS, het VSB-fonds, het NCDO en de Stichting COBO. Het accountantskantoor van de documentairemaker, van diens productiebedrijf en diens beheer-bv verstrekt - al twintig jaar - goedkeurende accountantsverklaringen bij de aanvragen. Zij nemen daarvoor steekproeven uit de facturen en kijken daarbij of de tenaamstelling juist is, de factuurbedragen overeenstemmen met het werkelijke kostenoverzicht en - aan de hand van kopieën van bankafschriften - of de facturen daadwerkelijk zijn betaald. Bij de aanvragen gaat het om externe kosten van derden en 'interne' kosten die de beheer-bv in rekening brengt bij het productiebedrijf.

Begin 2009 voert de Rekenkamer van de Europese Commissie een audit uit op het vestigingsadres van het productiebedrijf. Daarbij worden de gemaakte kosten voor één van de producties onderzocht. De onderzoekers kopiëren alle facturen die met de productie samenhangen en verstrekken kopieën aan de FIOD-ECD. De onderzoekers van de Europese Rekenkamer concluderen onder meer dat het spoor van de interne kosten, die de subsidieaanvrager opvoert, niet kan worden geverifieerd in het grootboek.

De FIOD-ECD stort zich vervolgens op de mogelijke subsidiefraude. Het leidt tot een strafzaak tegen de documentairemaker en andere verdachten, die momenteel in behandeling is bij de rechtbank Rotterdam.

De FIOD-ECD valt ook binnen bij het accountantskantoor van het productiebedrijf. De accountant-administratieconsulent die de laatste jaren de jaarrekening samenstelde en de registeraccountant die de accountantsverklaringen afgaf, worden wegens verdenking van valsheid in geschrifte verhoord, aangehouden en in verzekering gesteld.

Het Openbaar Ministerie dient een klacht in tegen de accountants.

Klacht

De accountant(s):

• hebben een te beperkte opdracht aanvaard, gezien het doel van de verstrekte accountantsverklaringen;
• heeft accountantsverklaringen afgegeven waarbij geen deugdelijke grondslag bestaat voor het oordeel ‘juist', wat door de subsidieverstrekker als misleidend kan worden ervaren;
• zijn onvoldoende professioneel kritisch geweest door, op aangeven van de documentairemaker, meerdere versies van accountantsverklaringen te verstrekken en 'red flags' te negeren.

Oordeel

De klacht is gegrond.

De Accountantskamer ziet geen reden om de behandeling van de zaak uit te stellen totdat een strafzaak is afgerond. Het Openbaar Ministerie heeft toegezegd dat de stukken uit de tuchtrechtelijke procedure niet zullen worden toegevoegd aan het strafdossier. Daarom is volgens de Accountantskamer voldoende gewaarborgd dat de accountants in de tuchtprocedure geen bewijs zullen leveren dat zich tegen hen keert in de strafzaak. Verder vindt de Accountantskamer dat de klacht op tijd is ingediend.

De accountants en hun voorgangers stelden al meer dan twintig jaar de jaarrekeningen samen en gaven al die tijd verklaringen af bij subsidieaanvragen. Bij het afgeven van de verklaringen was de opdracht steeds dat de accountants moesten controleren of de opgevoerde kosten waren gebaseerd op een factuur en dat die factuur ook daadwerkelijk was voldaan. Ondanks deze voorgeschiedenis hadden de accountants zelf moeten onderzoeken of zij de opdracht onder deze voorwaarden konden aanvaarden c.q. voortzetten. Zij wisten dat de bedoeling van de assurance was dat de subsidieverstrekker de toegezegde subsidies rechtmatig kon uitbetalen. De accountants hadden moeten beseffen dat de subsidieverstrekker dit niet kon op grond van de werkzaamheden die zij hebben uitgevoerd.

De accountants hadden moeten uitzoeken welke eisen de subsidieverstrekkers stelden aan de benodigde werkzaamheden voor de accountantsverklaringen en hadden zich moeten verdiepen in de onderliggende contracten. Het was niet voldoende om hierover alleen informatie in te winnen bij de opdrachtgever en de accountant die de verklaringen voorheen afgaf. De accountants hebben zich daardoor bij hun werkzaamheden voor de accountantsverklaringen onvoldoende professioneel kritisch opgesteld.

De accountants hebben in drie accountantsverklaringen met een voorbehoud weliswaar tot uitdrukking willen brengen dat dat de verklaring alleen sloeg op de juistheid van de ingediende externe facturen en de betaling hiervan. Zij hebben daaraan echter het oordeel toegevoegd "dat de gegevens vermeld in deze opgave juist zijn weergegeven" en daarbij meegedeeld dat de interne facturen in overeenstemming waren met de begroting en dus niet nader zijn gecontroleerd. Daarmee hebben de accountants de suggestie gewekt dat de onderliggende begroting juist was. De accountants hebben de gemaakte kosten echter niet inhoudelijk gecontroleerd door een relatie te leggen met de filmproductie waarover de verklaring werd afgelegd. Terwijl zij hadden moeten beseffen dat dit juist voor een subsidieverstrekker essentiële informatie is.

Voordat zij in maart 2008 één van de accountantsverklaringen afgeven, concluderen de accountants dat bij één van de vijf deelwaarnemingen de opgevoerde kosten van 8.400 euro dubbel zijn gedeclareerd. Gezien de inhoud van de afgegeven verklaring had dit aanleiding moeten zijn om aanvullende controlewerkzaamheden uit te voeren.

In vier andere accountantsverklaringen melden de accountants dat zij de interne kosten niet inhoudelijk hebben gecontroleerd. Daar voegden zij niettemin aan toe dat zij van oordeel zijn dat de gegevens in de opgave juist zijn weergegeven. Daarmee hebben zij de suggestie gewekt dat zij de opgevoerde kosten wel degelijk enigszins hebben gecontroleerd. Een inhoudelijke controle had hier ook voor de hand gelegen omdat de interne kosten een post van materieel belang waren en de accountantsverklaringen juist een redelijke mate van zekerheid moesten verschaffen dat de kostenopgave van het productiebedrijf geen onjuistheden van materieel belang bevatte.

De RA, die ook eindverantwoordelijk was voor de samenstelopdrachten van de twee vennootschappen van de documentairemaker, had de opgevoerde interne kosten in ieder geval moeten vergelijken met de samengestelde jaarcijfers. Als hij dat had gedaan, had hij kunnen constateren dat de interne kosten die werden opgevoerd bij de subsidieaanvraag hoger waren dan de interne kosten die vermeld stonden in de jaarcijfers. Omdat de accountants wisten dat de accountantsverklaringen werden gebruikt voor subsidieverstrekking hadden zij kunnen en moeten vermoeden dat de subsidieverstrekkers juist belang hadden bij controle van de interne kosten.

In de verklaringen voor MEDIA zijn de accountants ook met conclusies gekomen die niet worden geschraagd door de werkzaamheden die zij hebben uitgevoerd. Naast de gebrekkige controle van de kosten hebben zij verzuimd het aantal opgegeven dagen, die aan de producties zouden worden besteed, te controleren.

In 2009 hebben de accountants conform het model van VWS een verklaring afgegeven met de beperking dat het bij gebrek aan een sluitende urenverantwoording niet mogelijk was het aantal opgegeven dagen te controleren. De accountants hebben daarbij echter niet vermeld dat zij de (overige) interne kosten niet inhoudelijk hebben getoetst of gecontroleerd en evenmin aangegeven wat de hoogte van deze kosten was.

De accountants hebben met hun verklaringen dus meer zekerheid verschaft dan zij op grond van hun werkzaamheden konden geven. Ook hebben zij niet voldaan aan sommige uitgangspunten voor het uitvoeren van dit soort opdrachten. Daardoor hebben zij gehandeld in strijd met de fundamentele beginselen van deskundigheid en zorgvuldigheid en van professioneel gedrag.

Omdat de klacht over de afgifte van de accountantsverklaringen gegrond is ziet de Accountantskamer geen reden om de andere klachtonderdelen die daarmee samenhangen ook nog te behandelen.

Maatregel

De Accountantskamer vindt dat de accountants hun opdracht te beperkt hebben opgevat. Gezien het doel van de verstrekte accountantsverklaringen hadden zij de opdracht allleen kunnen aanvaarden als zij zich ervan hadden vergewist dat de subsidieverstrekkers instemden met zo'n beperkte scope. In deze vorm waren de accountantsverklaringen niet geschikt voor het beoogde doel. Daar staat tegenover dat de accountants de regels niet opzettelijk hebben geschonden en beiden enige dagen in de cel hebben gezeten, "hetgeen als ingrijpend beoordeeld dient te worden".

Voor de AA vindt de Accountantskamer een berisping passend en geboden.

De RA krijgt een zwaardere douw omdat hij eindverantwoordelijk was voor zowel de samenstelopdracht als de accountantsverklaringen. Daarbij heeft hij nagelaten om de informatie voor de verklaringen te vergelijken met de informatie voor de samenstelopdrachten. De RA heeft de kostenoverzichten van het productiebedrijf te lichtvaardig voorzien van een accountantsverklaring. Daarbij komt dat de Raad van Tucht 's Gravenhage hem op 11 februari 2008 al een berisping heeft opgelegd voor het doen van accountantsmededelingen zonder deugdelijke grondslag. Alles in aanmerking nemend is daarom niet te ontkomen aan een tijdelijke doorhaling met de "meer symbolisch korte duur" van twee weken.