Albert Bosch

Ik stuitte recent op de jaarrekeningen van Bitvavo, die op basis van Titel 9 BW 2 zijn opgesteld. Als we kijken naar de laatste drie beschikbare jaarrekeningen (2021, 2022 en 2023) van Bitvavo Group BV (hierna: 'Bitvavo'), dan vallen een paar zaken op:

1. In de jaarrekening 2021 staat ultimo 2021 een post Cash and cash equivalents van bijna € 296 miljoen. In de jaarrekening 2022 staat in de vergelijkende cijfers 2021 ultimo 2021 een post Cash and cash equivalents van € 302,3 miljoen. Dat is een verschil (toename) van bijna € 6,3 miljoen. Tegelijkertijd zijn de kortlopende posten Receivables en Securities met dit bedrag gedaald. Blijkbaar kwalificeerde een deel van deze posten later als liquide middelen.
2. In de jaarrekening 2021 wordt een kasstroom uit operationele activiteiten gepresenteerd van bijna € 364 miljoen. In de jaarrekening 2022, in de vergelijkende cijfers 2021, is deze kasstroom uit operationele activiteiten gedaald naar € 173,4 miljoen. Dat is een daling van € 190,6 miljoen. Daarentegen is in het kasstroomoverzicht 2022, alsmede in de vergelijkende cijfers 2021, een nieuwe regel opgenomen genaamd Movement in E-token liability, met een kasstroom 2021 van € 192,9 miljoen. Als we dat meenemen in het eerdere verschil, dan is het cumulatieve verschil nog maar € 2,3 miljoen. En dat verschil is uiteindelijk terug te leiden naar het verschil in Cash and cash equivalents van punt 1 hierboven. De € 6,3 miljoen correctie bestond voor € 4,0 miljoen uit een correctie in de Cash and cash equivalents ultimo 2020 en daar is in 2021 (bij nader inzien dus) een correctie van € 2,3 miljoen bijgekomen.
3. De passiva post E-token liability is niet nieuw en betreft de schuld die de Stichting Bitvavo Payments heeft aan klanten van Bitvavo die geld hebben gestort op hun account bij Bitvavo. Deze post is onderdeel van de kortlopende schulden van Bitvavo. De nieuwe regel Movement in E-token liability in het kasstroomoverzicht in de jaarrekening 2022, maakt geen onderdeel uit van één van de drie kasstroomblokken (kasstroom uit operationele activiteiten, investeringsactiviteiten en financieringsactiviteiten), maar is als een soort extracomptabele regel aan het einde ingevoegd, om tot een totale kasstroom te komen. Dat is op zichzelf opmerkelijk.
4. Doordat de Movement in E-token liability geen onderdeel meer uitmaakt van de kasstroom uit operationele activiteiten, presenteert Bitvavo in 2022 een kasstroom uit operationele activiteiten van € 4,4 miljoen (positief). Indien zij de kasstroom uit de Movement in E-token liability, conform de jaarrekening 2021, wel als kasstroom uit operationele activiteiten had verwerkt, dan was die kasstroom uit operationele activiteiten bijna € 99 miljoen lager geweest, namelijk € 94,5 miljoen negatief. In 2022 hebben klanten netto veel geld opgenomen uit hun accounts, of aangewend voor de aanschaf van cryptocurrencies.
5. In de jaarrekening 2022 wordt geen van bovenstaande punten toegelicht. Wel is in de grondslagen vermeld: "In 2022 no changes in accounting policies took place that wouId be of significance for the preparation of these financiaI statements."

Voortschrijdend inzicht

Het lijkt erop dat Bitvavo tot voortschrijdend inzicht kwam over de kwalificatie van bepaalde activa als Cash and cash equivalents. Ook verandert Bitvavo van standpunt hoe zij mutaties in de schuld E-token liability’moet behandelen (verwerken) in het kasstroomoverzicht. In de jaarrekening 2021 maakte dit onderdeel uit van de kasstroom uit operationele activiteiten (verweven in de mutatie kortlopende schulden), maar in de jaarrekening 2022 wist Bitvavo niet meer goed waar zij dat kwijt moest in het kasstroomoverzicht. De conclusie in beide jaarrekeningen was wel dát de mutatie in de schuld E-token liability een kasstroom betreft.

In de jaarrekening 2023 is ook weer wat bijzonders aan de hand:

6. In het kasstroomoverzicht maakt de regel Movement in E-token liability weer onderdeel uit van de kasstroom uit operationele activiteiten. Omdat in 2023 sprake is van een forse toestroom van liquide middelen, komt de kasstroom uit operationele activiteiten hierdoor uit op een plus van bijna € 137 miljoen. De vergelijkende kasstroom 2022 (in de jaarrekening 2023) is met deze verwerking wel omgeslagen van een plus van € 4,4 miljoen (zoals gepresenteerd in de jaarrekening 2022) naar negatief € 94,5 miljoen.  
7. Ook in de jaarrekening 2023 is in de grondslagen vermeld: "In 2023 no changes in accounting policies took place that wouId be of significance for the preparation of these financiaI statements."

Hiermee presenteert Bitvavo in elk van de afgelopen drie jaren een positieve kasstroom uit operationele activiteiten.

8. Verder is uit de kasstroomoverzichten in alle drie jaarrekeningen af te leiden dat diverse transacties die leiden tot mutaties van de kortlopende activa posten Other receivables en Other investments en van de kortlopende passiva post Borrowings niet in geld worden gedaan. De mutaties in deze posten sluiten namelijk niet aan op de  gepresenteerde kasstromen uit de mutaties in deze posten. Dat betekent dat er transacties worden gedaan die niet in liquide middelen worden afgerekend. Dat zullen vermoedelijk transacties in cryptocurrencies zijn. Als voorbeeld: de post Borrowings neemt van € 360 miljoen ultimo 2022 toe naar € 449 miljoen ultimo 2023, oftewel een toename van bijna € 89 miljoen. Een toename van de schuld impliceert normaliter een influx van liquide middelen. Het kasstroomoverzicht laat evenwel een negatieve kasstroom uit de mutatie Borrowings zien van € 127 miljoen
9. Die kasstroom uit de mutatie Borrowings wordt in de jaarrekening 2023 gepresenteerd als kasstroom uit financieringsactiviteiten. Was dit, zoals in de jaarrekeningen 2022 en 2021 is gedaan, in 2023 ook als kasstroom uit operationele activiteiten verwerkt, dan was de kasstroom uit operationele activiteiten geen € 137 miljoen positief geweest, maar nog slechts € 9,5 miljoen.

Onvoldoende inzicht

Overall is af te leiden dat de ingaande en uitgaande transacties in cryptocurrencies bij Bitvavo zeer omvangrijk zijn. Afgaande op alleen de slotposities per jaareinde lijkt dit voor 2023 minimaal € 215 miljoen aan ingaande en uitgaande stroom te zijn, maar vermoedelijk meer. Het zou wat mij betreft voor het inzicht niet verkeerd zijn als de jaarrekening daar meer inzicht in zou geven. Het kasstroomoverzicht biedt daar op deze wijze onvoldoende inzicht in. Dat transacties in cryptocurrencies niet zijn verwerkt in het kasstroomoverzicht, vloeit vermoedelijk voort uit het feit dat de RJ (zie RJ uiting 2018-7) de stelling heeft ingenomen dat cryptocurrencies geen liquide middelen zijn. Hiervoor draagt de RJ argumenten aan, die ik goed kan volgen en hier ook niet ter discussie wil stellen. Maar in het kasstroomoverzicht worden de (stromen in) geldmiddelen  verwerkt. De  geldmiddelen bestaan uit (RJ 360.0): "liquide middelen, direct opeisbare deposito's en equivalenten van liquide middelen". En equivalenten van liquide middelen zijn "zeer courante financiële activa die zonder beperkingen en eenvoudig zijn om te zetten in liquide middelen en waarvoor geen belangrijke risico's voor het optreden van waardeveranderingen bestaan" (RJ 360.0). Het lijkt mij dat cryptocurrencies weliswaar geen liquide middelen zijn, maar wel equivalenten van liquide middelen.

Tot slot is het geschuif in de presentatie van diverse kasstromen onder de rubriek kasstroom uit operationele activiteiten naar financieringsactiviteiten en weer terug, niet bevorderlijk voor het inzicht dat het kasstroomoverzicht moet bieden.

•   Jaarrekening 2023 van Bitvavo Group