Hasan Gürkan

Het zijn bijzondere tijden, met handelstarieven en een dreigende recessie of verminderde economische groei. Dit lijkt mij een uitdagende tijd voor bedrijven. Hoe vervang je een bedrijfskolom die wereldwijd zo verweven is? Is dit een voorbode voor een tijdelijke daling van winstgevendheid, of raakt het ook de continuïteit? Dat geldt ook voor bedrijven uit de Verenigde Staten, het land dat de handelstarieven-'oorlog' weer op de kaart heeft gezet. Onduidelijk blijft wat de gevolgen zijn voor banken die bedrijven financieren.

Juist in tijden als deze denk ik aan stabiliteit en weerbaarheid van de financiële sector. De financiële crisis van 2007-2008 komt op de één of andere manier telkens terug in mijn gedachten. Net als het recent omvallen van Amerikaanse banken. Misschien bent u het vergeten, maar het waren Silicon Valley Bank, Signature Bank en First Republic. Dichter bij huis was het de Zwitserse bank Credit Suisse. Deze banken bestonden begin 2023 nog.

Na de financiële crisis van 2007-2008 zijn nieuwe Bazel-kapitaalregels van kracht geworden. Recent zijn deze herzien en op punten bijgewerkt, de Capital Requirements Regulation 3 (CRR3) en de Capital Requirements Delegation 6 (CRD6). Het is wat simplistisch om de herziene eisen in drie punten samen te vatten, maar ik ga het proberen.

1. Banken moeten het risicobeheerraamwerk verbeteren, om vergelijkbaarheid van de risicogewogen activa (RWA) met andere banken te vergroten. En er wordt een beperking gesteld aan het gebruik van eigen (wiskundige) modellen voor kredietrisico.
2. Banken krijgen te maken met nieuwe regels voor het aanhouden van kapitaal voor de financiering van vastgoed.
3. Er wordt meer nadruk gelegd op de beoordeling van klimaatgerelateerde financiële risico's en ESG zal geïntegreerd worden in het risicobeheer raamwerk.

Beperkingen

Een korte samenvatting zoals hierboven toont aan dat banken aan de slag moeten en waarschijnlijk de beperkingen voelen van de herziene kapitaalregels. De meest vergaande beperking is de flooring voor het berekenen van de RWA. Er wordt een ondergrens gesteld aan hoe risicovol activa kunnen worden aangemerkt. Hiermee vervalt (deels) het voordeel voor banken om activa als minder risicovol aan te merken door gebruik van eigen (wiskundige) modellen. Meer kapitaal aanhouden staat vrijwel gelijk aan minder winstgevendheid en een lager rendement op het eigen vermogen. Het laatste wordt prominent gebruikt als graadmeter voor de winstgevendheid.

'Het integreren van klimaatrisico's in het risicobeheer is nieuw voor de meeste banken en brengt kosten met zich mee.'

Het risico van het financieren van vastgoed hangt nauw samen met de rente. Rentestijgingen maken (her)financiering van vastgoed risicovoller en de rente was nogal in beweging de laatste jaren. Stel dat je rentevaste periode voorbij is, net nadat de ECB een rentestijging heeft aangekondigd. Dat kan zo maar een verdubbeling van de rentelasten betekenen. Het integreren van klimaatrisico's in het risicobeheer is nieuw voor de meeste banken en brengt kosten met zich mee. Niet alleen vanwege het beslag op kapitaal, maar ook operationele kosten om een risicobeheer-raamwerk op te zetten.

Uitstel of niet?

Dit zijn reden geweest voor de Verenigde Staten om de Bazel kapitaalregels niet in te voeren en een voorstel te doen voor een flink afgezwakte versie. In navolging van de VS heeft het Verenigd Koninkrijk besloten om de herziene (en strengere) kapitaalregels uit te stellen tot 2027. De Britten stellen dat dit uitstel is gedaan omdat men rekening houdt met het concurrentievermogen en groei-overwegingen van de Engelse banken. U voelt het al aankomen, de Europese banken zouden het liefst ook uitstel willen, zodat er een gelijk speelveld ontstaat.

'Ik vraag mij af of het uitstellen van de Bazel kapitaalregels een stap in de juiste richting is.'

Ik vraag mij af of het uitstellen van de Bazel kapitaalregels een stap in de juiste richting is. Het besluit voor uitstel in de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk is genomen voor de handelstarievenoorlog, maar in mijn beleving is de keuze voor uitstel relevanter geworden door de onzekerheid voor de mondiale economie als gevolg van de handelstarieven.

Stabiliteit en weerbaarheid van de financiële sector is essentieel. Het is nog niet zo lang geleden dat er banken zijn omgevallen, óók in Europa. Mijn voorstel zou dan ook zijn om door te gaan met invoering van herziene kapitaaleisen. Dit voorstel is enerzijds gebaseerd op een onderzoek uitgevoerd door de Europese Centrale Bank (ECB). De ECB onderzocht wat de kosten van invoering van herziene kapitaaleisen zijn en toont aan dat de kosten van de hervorming door de hogere kapitaaleisen niet opwegen tegen de blijvende voordelen op lange termijn.

Mieren

Daarnaast heeft wetenschappelijk onderzoek met mieren mij inzichten opgeleverd. Het schijnt dat mieren in lange rijen in dezelfde richting lopen, maar nooit op elkaar botsen en er ontstaan ook geen files. Mieren hebben hier een paar trucjes voor. Ze wisselen niet van baan en lopen allemaal hetzelfde tempo. Hierdoor ontstaan er geen files. Dat is geweldig nieuws voor alle deskundigen achter het stuur die het zat zijn om in de file te staan, maar kan ook worden gebruikt door toezichthouders die een besluit moeten nemen om al dan niet de herziene kapitaaleisen uit te stellen. Mocht het onderzoek van de ECB niet helpen, denk dan terug aan de mieren. Als je met z'n allen besluit volgens de regels te 'mieren', zal er geen belemmering zijn voor het concurrentievermogen of mogelijkheden tot groei.

'Mocht het onderzoek van de ECB niet helpen, denk dan terug aan de mieren.'

Tegelijkertijd helpt de natuur - vooral de mieren - ook om te begrijpen dat het niet werkt niet als de helft niet meedoet; dan krijg je alsnog files. Het heeft niet mijn voorkeur om de herziene kapitaalregels op te leggen aan Europese banken, als de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk niet meedoen. Hoe groot mijn wens voor een stabiele financiële sector ook is, een ongelijk speelveld brengt zelden stabiliteit.

Ik begrijp de Europese banken en zou vooral toezichthouders in de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk willen aanmoedigen om het voorbeeld van de Europese collega’s te volgen. Uiteraard is de keuze aan de toezichthouders en niet aan accountants.