Opinie 27 maart 2013

Mooie tuchtuitspraak over materialiteit

Op 19 maart jongstleden heeft de Accountantskamer een mooie én voor het beroep belangwekkende uitspraak gedaan. Het betreft een relativering en nadere invulling van het materieel belang.

De kwestie (zaaknummers 12/932 en 12/935) draait om een opdracht waarin de betrokken accountants (mij onbekend van welk kantoor) samenstellingsverklaringen hebben afgegeven (2009 en 2010), de loonadministratie verwerkten en zorgden voor de aangiften omzet- en vennootschapsbelasting. De cliënt laat zich kenmerken door samenwerkende broers.

De broers krijgen ruzie en de samenwerking wordt stop gezet. In het kader van de afwikkeling krijgt BDO - naar ik begrijp van een van de broers - de opdracht een onderzoek te doen naar de financiële administratie over 2009 en 2010.

Daarbij constateert BDO dat er diverse fouten zijn gemaakt. De bij de samenstellingsverklaringen betrokken accountants worden ter verantwoording geroepen.

Voor een deel erkennen de betrokken accountants in hun verweerschrift en ter zitting de fouten en geven zij aan die te zullen herstellen in de jaarrekening 2011 en ook dat ze intern hun procedures zullen aanpassen teneinde in het vervolg het bepaalde in titel 9 van boek 2 BW juist toe te passen.

Die toezegging bevalt de Accountantskamer, die in de beslissing aangeeft hiervan 'met instemming' kennis te hebben genomen. Ervan uitgaande dat de toezegging gestand wordt gedaan, wordt volstaan met het opleggen van een waarschuwing.

So far so good. Het vaktechnisch belang van de beslissing van de Accountants in deze kwestie zit hem in een andere passage. Die gaat over het 'materieel belang'. Ik citeer (deels) randnummer 4.8 van de beslissing:

'Daar waar betrokkenen mede als verweer hebben gevoerd dat de door hen gemaakte fouten, vergissingen en slordigheden niet van materieel belang waren, merkt de Accountantskamer op dat een, zoals het hoort, deskundig en zorgvuldig optredend accountant geen vrijbrief heeft om zijn werkzaamheden ondeskundig en onzorgvuldig uit te voeren, indien het resultaat daarvan niet tot foutieve resultaten van gewicht aanleiding zullen geven. Dit verweer heeft betrokkenen derhalve niet kunnen baten bij het oordeel over de gegrondheid van de opgevoerde klachtonderdelen.'

Deze passage maakt mijns inziens duidelijk dat het materialiteitsverweer niet - zoals in de praktijk vaak genoeg wel gebeurd - als schaamlap kan dienen om fouten, vergissingen en slordigheden te bagatelliseren.

Ik zou nog een stap verder willen gaan en de beslissing in deze als volgt willen interpreteren: in een jaarrekening gemaakte fouten, vergissingen en slordigheden die - door accountantswerkzaamheden of anderszins - aan de oppervlakte komen dienen door een deskundig en zorgvuldig optredend accountant altijd te worden hersteld. Waarbij het dan gaat om het type fouten, slordigheden en vergissingen van type en aard als opgenomen in de opsomming hieronder.

Ik spreek in deze overigens bewust over 'accountantswerkzaamheden' en niet over 'accountantscontrole' omdat het in de casus met name ging om werkzaamheden in het kader van het samenstellen van de jaarrekening. Het in de praktijk nogal eens gehanteerde verweer van accountants, namelijk 'ik had slechts een samenstelopdracht en hoefde niet te controleren' gaat dus, net als het materialiteitsverweer, niet op.

De fouten, vergissingen en slordigheden betroffen onder meer:

• Onjuiste rubricering van een bankrekening;
• Voorraadwaardering die qua systematiek niet aansluit op de grondslagen in de toelichting op de jaarrekening;
• Ten onrechte niet opnemen van handelsdebiteuren;
• Ten onrechte niet opnemen van handelscrediteuren;
• Onjuiste toerekening van rentelasten van leaseverplichtingen;
• Ten onrechte opnemen van een wettelijke reserve;
• Onjuiste waardering materiële vaste activa door een mengsel toe te passen van fiscale en commerciële grondslagen;
• Onjuiste boeking huurnota waardoor bijna € 1.900 aan btw is zoekgeraakt.