Henk Ruiter en Taeke Tuinstra

Het thema duurzaamheid is springlevend en niet minder actueel of minder urgent dan een jaar geleden. Zo blijkt uit recent onderzoek door Visma dat 68 procent van de Nederlandse bedrijven duurzaamheid belangrijk vindt en dat 22 procent nu al vrijwillig rapporteert over dit thema. Met de publicatie van het Omnibus-voorstel begin dit jaar zou de mkb-accountant kunnen denken dat zijn of haar aandacht hiervoor niet meer nodig is. Veel klanten hoeven niet langer een verplicht duurzaamheidsverslag op te stellen. Deze bijdrage laat een ander geluid horen. Het komt van vertegenwoordigers van een aantal mkb-accountantskantoren die met elkaar spreken over hoe duurzaamheid in hun dienstverlening past.

Onderzoekers van drie hogescholen werken samen met dertien mkb-accountantskantoren om te begrijpen hoe de mkb-accountant zijn impact op het gebied van duurzaamheid kan vergroten. Duurzaamheidsverslaggeving is hierbij een middel. Het onderzoekstraject is gestart ruim voordat het Omnibus-pakket in beeld kwam. In die situatie vormden duurzaamheidsverslaggevingseisen een aanleiding om het gesprek aan te gaan over duurzaamheid met de klant. De betrokken mkb-accountants gaven aan dat de inspanningen in die fase in eerste instantie waren gericht op klanten die wettelijk verplicht zouden worden te rapporteren. Toch noemden zij het duurzaamheidsthema ook voor overige klanten relevant, vooral gezien de informatie die grote bedrijven bij kleinere ketenpartners uitvragen.

Focusgroepen

Recent hebben de onderzoekers gesproken met de betrokken accountants in het onderzoek. Doel is om in focusgroepen van beperkte omvang in diepte te begrijpen wat de rol en de verantwoordelijkheid van de mkb-accountant is in de veranderde omstandigheden. Want dát het speelveld is veranderd door de aankondiging van het Omnibus-voorstel, is een open deur: De vanzelfsprekendheid dat de accountant wordt betrokken bij de duurzaamheidsrapportage is voorbij.

'Positief aspect van het Omnibus-voorstel is dat vrijheid ontstaat voor de ondernemer om zelf op eigen wijze vorm te geven aan duurzaamheidsverantwoording.'

"Maar Omnibus betekent niet dat alle mkb'ers teruggaan naar niveau-0", signaleert één van de accountants aan tafel. Een ander stelt dat een positief aspect van het Omnibus-voorstel is dat vrijheid ontstaat voor de ondernemer om zelf op eigen wijze vorm te geven aan duurzaamheidsverantwoording. De accountant ondersteunt zijn klant hierbij, door mee te denken hoe de klant goed zijn duurzaamheidsprestaties naar buiten kan brengen. Met deze vrijheid worden de gesprekken met de klanten over duurzaamheid leuker, omdat het niet meer gaat over regels en verplichtingen, maar over de regie nemen vanuit strategie.

Duurzaamheid gaat in dit kader verder dan zonnepanelen en elektrische auto’s. Het gaat over de vraag hoe je eraan werkt dat je businessmodel en bedrijfsactiviteiten werkelijk toekomstbestendig zijn. Het gaat over de legitimiteit en continuïteit van je bedrijf! Het thema duurzaamheid richt daarom de aandacht op de lange termijn, bijvoorbeeld op een termijn van tien jaar. De accountant kan zijn mkb-klant meenemen met deze langetermijnbril, om zo risico's en kansen te verkennen en daarbij te komen tot duidelijke keuzes. De basis die is gelegd tijdens de fase voor de publicatie van het Omnibus-voorstel is hiervoor een goed startpunt.

Duurzaamheidsverslag voor accountantskantoren

Verschillende accountantskantoren zijn de afgelopen jaren een traject gestart om te komen tot een duurzaamheidsverantwoording voor hun eigen organisatie. De meeste mkb-accountants in het onderzoek laten weten dat zij deze inspanningen nu niet volledig stoppen. De accountant heeft een voorbeeldfunctie waar het gaat om transparantie over duurzaamheidsprestaties. Daarom is het passend om zelf als accountantskantoor een duurzaamheidsverantwoording te publiceren.

'De accountant heeft een voorbeeldfunctie waar het gaat om transparantie over duurzaamheids- prestaties.'

Binnen het onderzoekstraject pakken de onderzoekers en betrokken accountants dit op, door een basisduurzaamheidsverslag voor het accountantskantoor te ontwikkelen. Uitgangspunt is hierbij de VSME, de set van vrijwillige standaarden voor duurzaamheidsverslaggeving bedoeld voor mkb’ers (EFRAG, 2024). Dit basisduurzaamheidsverslag voor accountantskantoren is de eerste praktische tool voor de mkb-accountant als output van het onderzoekstraject.

In dit basisduurzaamheidsverslag worden de thema's opgenomen waarvan we in redelijkheid stellen dat deze voor elk accountantskantoor bijzonder relevant zijn. Het gaat bijvoorbeeld om de kwaliteit van de dienstverlening, omdat anders bij voorbaat geen sprake is van een duurzaam businessmodel. Verder gaat de aandacht uit naar CO₂-uitstoot door de reisbewegingen en naar een toekomstbestendig personeelsbeleid met aandacht voor gelijke kansen voor alle werknemers. Dat personeelsbeleid en de reputatie van het accountantskantoor op dit gebied, zijn van toegevoegde waarde om medewerkers te werven.

Convenant

Wat betreft een toekomstbestendig personeelsbeleid heeft de NBA het initiatief genomen door het Convenant Diversie & Inclusie voor accountantskantoren te starten (NBA, 2025). Met dit convenant nodigt de NBA accountantskantoren uit om na te denken over deze thema's en ambities te formuleren voor een toekomstbestendig personeelsbeleid. Verder publiceert de NBA jaarlijks een monitor op basis van aangeleverde gegevens door deelnemende accountantskantoren.

'Het thema duurzaamheid is springlevend en biedt een perspectief om vooruit te kijken.'

De gegevens die worden verzameld als input voor deze monitor zijn voor alle accountantskantoren nuttig, als voorbeeld van welke informatie over personeelsbeleid wordt verwacht door de buitenwacht. Voor het verzamelen van gegevens sluit het basisduurzaamheidsverslag aan bij dit convenant en op de gegevens die de NBA uitvraagt voor de monitor. Hierbij gaan transparantie over inspanningen op dit gebied hand in hand met een gezonde ambitie om in de toekomst verdere stappen te maken.

Het thema duurzaamheid is springlevend en biedt een perspectief om vooruit te kijken. Een duurzaamheidsverslag van het accountantskantoor is hiervoor een startpunt; de echte winst schuilt erin om samen met de klant een beweging naar een toekomstbestendige bedrijfsvoering te maken.