Als accountants loyaal zijn aan hun oorspronkelijke roeping, kunnen zij een belangrijke bijdrage leveren aan herstel van vertrouwen in het maatschappelijk verkeer, aldus Kris Douma.

Voorzitterscolumn 07 september 2022

Trust is our business

Afgelopen maand had ik de tijd om weer eens wat (non-fictie) boeken te lezen. Eén van die boeken was de 'pil' van Patrick Dassen over de Weimarrepubliek. De steunpilaren van die Weimarrepubliek waren de sociaaldemocraten, de katholieken van het centrum en de liberalen. Daartegenover stond een groeiende groep die (om verschillende redenen) de republiek om zeep wilden helpen. In de polarisatie tussen de communisten enerzijds en anderzijds de oerconservatieve 'Junkers' en rechts-radicalen, fascisten waaronder de NSDAP, raakten de dragende partijen van de republiek moegestreden. Door constante aanvallen vanaf de flanken raakte de bevolking het vertrouwen in het politieke midden kwijt en ging de Weimarrepubliek begin 1933 ten onder.

Ik realiseer me dat de uitspraak l'histoire se répète niet betekent dat we aan de vooravond staan van de ineenstorting van onze democratie. Toch leiden de parallellen met destijds tot observaties die (ook) voor accountants relevant zijn. Dat begint bij de constatering dat ongerustheid over ineffectief overheidsoptreden omslaat in ongeloof in de oprechtheid van de pogingen van de overheid het beter te doen, tot woede over het uitblijven van oplossingen voor dringende maatschappelijke problemen (herstel aardbevingsschade, chaos in de jeugdzorg, oplossen toeslagenaffaire, aanpak klimaat- en milieuproblemen, schrijnend woningtekort, groeiende inkomensongelijkheid, asielvraagstuk, drugscriminaliteit). Volgens het Sociaal en Cultureel Planbureau (rapport van 1 september jl.) heeft slechts vijftig procent van de Nederlanders vertrouwen in het kabinet en de Tweede Kamer.

Dat rijtje ongerustheid-ongeloof-woede beperkt zich niet tot de publieke sector, maar begint ook epidemische vormen aan te nemen in het bedrijfsleven (topsalarissen en loonkloof, greenwashing, belastingontwijking, gokreclame, kosten medicijnen, misbruik van flexibele arbeid, achterblijvende diversiteit, fraude, corruptie en ondermijning van de economie door de criminele onderwereld).

Het rijtje ongerustheid-ongeloof-woede roept onvermijdelijk het beeld op van 'wantrouwen' en roept de vraag op naar 'herstel van vertrouwen'. Als één van de voorwaarden voor herstel van vertrouwen is het van belang dat de informatie die overheden, ondernemingen en andere organisaties geven 'juist en volledig' is; met andere woorden, dat die informatie een getrouw beeld geeft van de feitelijke situatie. Laat dat nu het bread and butter van de accountant zijn! Natuurlijk moeten accountantsorganisaties in eerste instantie zorgen dat hun 'eigen huis op orde' is en daar werken we samen in de sector iedere dag hard aan. Tegelijk mogen, of misschien zelfs moeten, we in het maatschappelijk debat een stapje vooruit zetten en onze positie opnieuw innemen, als hoeder van de 'juistheid en volledigheid' van de informatie die voor het vertrouwen in het maatschappelijk verkeer onontbeerlijk is.

Om die rol goed te kunnen vervullen hebben accountants niet per se meer regels nodig. Wel steun voor een meer principle based beroepsuitoefening, begrip voor het verschil tussen het niet altijd direct vinden van een doelbewust (!) verborgen geval van fraude (waar we van leren) en een verwijtbaar falende controle (waarvoor er tuchtrecht is), maar ook een verklaring omtrent risicobeheersing door ondernemingen, een betere opvolging van meldingen bij opsporingsdiensten, en iets meer maatschappelijke waardering voor het mooie en onmisbare vak van accountant.

Als accountants loyaal zijn aan hun oorspronkelijke roeping, hun raison d'être, dan kunnen zij een belangrijke bijdrage leveren aan herstel van vertrouwen en daarmee aan een stabiele en levende democratische samenleving. Per slot van rekening: trust is our business!