De druk op de accountantssector is groot en dat levert nieuwe uitdagingen op, aldus Arnout van Kempen.

Discussie Column 18 april 2023

Gebeurt er nog wat in de sector?

Ik heb enige tijd geleden de stelling ingenomen dat de toekomst voor controlekantoren te vinden is bij "heel klein" of "heel groot" en niet veel daar tussenin. Sindsdien ben ik al door verschillende kleine kantoren gevraagd met hen mee te denken over de vraag hoe zij als klein kantoor een toekomst hebben. Want dat valt wel op: aardig wat kleine kantoren peinzen er niet over op te gaan in een groter geheel.

Dat neemt niet weg dat een ander deel daar wel degelijk over peinst. En terecht, lijkt me. De druk op de sector is groot en blijft groeien. Waar dat vroeger nog wel eens bestond uit de zorg voldoende klanten te vinden, zit de druk nu vooral in het vinden van mensen. En als die mensen er niet zijn, zal de arbeidsproductiviteit omhoog moeten: met minder mensen veel meer doen.

Daar komt bovenop dat de regeldruk in brede zin blijft toenemen en zeker de toezichtsdruk. De AFM van vandaag is zeker een stuk 'vriendelijker' in de communicatie dan enkele jaren geleden, maar het zou een pijnlijke vergissing zijn te denken dat de AFM 'makkelijk' is geworden. Dat betekent niet dat je altijd maar moet buigen voor de toezichthouder, liever niet zelfs. Maar het betekent wel dat je goed onderbouwde antwoorden moet hebben bij de vragen die gesteld worden.

Een volgende uitdaging zit in de nog steeds groeiende vraag. Ik noem maar NOW en ESG, dan hoef ik niet veel meer toe te lichten vermoed ik. Als je je kwaliteitsstelsel op niveau wilt bouwen, daarbij een goed kwaliteitsmanagement en een stevige risk & compliance-functie wilt bouwen en je wilt ook nog eens serieus iets aan innovatie gaan doen (want arbeidsproductiviteit verhoog je niet met harder werken, maar met meer inzet van kapitaal, innovatie en ict dus), dan heb je daarvoor geld en nog meer mensen nodig.

Maar meer geld en meer mensen betekent een grotere organisatie. En dat levert weer nieuwe organisatie-uitdagingen op. Kortom, als je groeit om de uitdagingen van vandaag het hoofd te bieden, zul je weer extra moeten groeien om de groei te kunnen managen.

De enige kansrijke uitzondering die ik daarop zie, zijn de kleine niche-kantoren, waar mensen werken die echt serieus lol in het controlevak hebben, die talent aan zich weten te binden en die door klein te blijven coördinatieproblemen voorkomen. Voor alle andere kantoren is omvang essentieel. En met die omvang vervolgens de mensen aan weten te trekken die een bijdrage leveren aan die innovatie, aan die kwaliteit et cetera. Een kantoor van tweeduizend mensen die allemaal met het primaire proces bezig zijn, is niet met een oplossing bezig maar vaart recht op een ijsberg af.

Het is niet zo heel lang geleden dat 'indirecte uren' een soort vies woord was binnen accountantskantoren. En dat wie geen accountant is eigenlijk niet serieus valt te nemen, laat staan wie niet eens de opleiding volgt. De volstrekte monocultuur die dit beroep veel te lang in haar greep heeft gehad, moet echt doorbroken worden. En dat zit niet in meer vrouwen of meer mensen met een on-Hollandse achternaam. Hoe belangrijk dat op zichzelf ook is, de monocultuur zit echt ergens anders.

Overigens ben ik bepaald niet pessimistisch over wat er gaande is. De instroom van private equity in de sector wordt door veel mensen met enige weerzin bekeken en levert schampere reacties over de goede bedoelingen van kantoren die zich hiermee inlaten. Ik ben daarover eerlijk gezegd juist best positief. Vanzelfsprekend zal de AFM moeten bewaken dat private equity niet de voorbode is van een kaalslag voor de kwaliteit ten gunste van de rentabiliteit. Maar daarvoor hebben we dan ook een AFM. En vooral kantoren, accountants, die hun werk gewoon heel serieus nemen. Noem mij naïef, maar ik ben er nog steeds van overtuigd dat accountants in de eerste plaats iets waardevols en belangrijks proberen te doen en niet in de eerste plaats commerciële geldwolven zijn.

Ik kan het natuurlijk ook niet laten te wijzen op een ontwikkeling die volgens mij een goede bijdrage aan de sector gaat leveren: de verdere professionalisering van het beroep van 'compliance officer in de accountancy'. We zijn er nog niet, maar ik denk dat we binnen tien jaar het even vanzelfsprekend vinden om voor een nieuwe accountant even vast te stellen dat zij of hij lid is van de NBA, als dat we gaan vaststellen dat een nieuwe compliance officer lid is van de VCO.

Het is maar een relatief kleine zaak, maar het draagt bij aan de professionalisering en innovatie die nodig is in het beroep en die mede door de huidige consolidatieslag ook mogelijk wordt gemaakt.