Arjan Brouwer

Meer regels is niet de oplossing, net zo min als geheel vertrouwen op technologie, meent Arjan Brouwer. Hij ziet overeenkomsten tussen autorijden en de accountancy.

Discussie Column

Pretty sure that wasn't supposed to happen

Mijn dochter wordt deze maand achttien. Allerlei nieuwe en spannende ontwikkelingen dienen zich aan. Ze zit nu middenin haar eindexamens, in juni gaat ze voor het eerst alleen met vriendinnen op vakantie en ze is nu ook bezig met rijlessen. Dat laatste zorgt ervoor dat ik sinds een tijdje regelmatig een 'toezichthouder' naast me in de auto heb zitten, die me op de vingers tikt als ik de regels niet goed naleef. "Je stond niet helemaal stil, dat moet wel bij een stopbord. Je mag hier toch maar zeventig? Je moet wel richting aangeven als je rechtsaf gaat, ook als er niemand aankomt."

Ik denk dat veel autobestuurders moeten erkennen, dat ze zo nu en dan wat 'losjes' omgaan met het toepassen van de verkeersregels. De kans is ook vrij groot dat je bepaalde verkeersborden of verkeersregels niet goed toepast, omdat de kennis daarover inmiddels is weggezakt. Dat hoeft niet te betekenen dat je allerlei onveilige verkeerssituaties veroorzaakt. Op basis van ervaring en gezond verstand moet het normaal gesproken lukken om veilig van A naar B te komen. Maar onvoldoende actieve kennis van de verkeersregels kan het risico op onveilige situaties wel vergroten. Het kan in ieder geval leiden tot 'non-compliance' met boetes tot gevolg, waar ook niemand op zit te wachten.

Deze situatie is gemakkelijk te vertalen naar de accountancy. Ook hier is mijn observatie dat veel accountants hun werk doen op basis van de in het verleden geleerde basiskennis van de standaarden, gekoppeld aan een dosis ervaring, (bedrijfs)economisch inzicht en gezond verstand. Dat leidt over het algemeen tot de juiste uitkomsten, ook als niet alle regels in detail zijn nageleefd. Maar het niet naleven van alle regels leidt ook tot 'non-compliances' en kan het risico op ongelukken wel vergroten. Dan komt natuurlijk de vraag op welke wegen we kunnen bewandelen om hierin verbetering te realiseren.

Veilig Verkeer Nederland heeft al vaker gepleit voor het terugdringen van het aantal verkeersborden. Volgens de organisatie kan dit met twintig procent, oftewel zeshonderdduizend borden, omlaag zonder dat dit de verkeersveiligheid verlaagt. Sterker nog, die zal toenemen. Mensen zien nu door de borden het bos niet meer. De borden creëren een schijnveiligheid, maar het lijkt erop dat de meeste gemeentes en provincies er vaak toch nog liever één bijzetten dan dat ze er één weghalen. In de accountancy lijkt dat niet anders. De regelgevers, of het nu om controle of verslaggeving gaat, denken vaak in de richting van nieuwe en meer regels en zelden in de richting van het schrappen of vereenvoudigen van regels. Terwijl dit wel kan bijdragen aan een goede focus op de zaken die echt belangrijk zijn en zo de kwaliteit kan verhogen.

Het is natuurlijk ook mogelijk om alle automobilisten (accountants) het dikke boek met alle regels nog een keer te laten bestuderen. De vraag is echter of dit het gewenste effect heeft en hoe lang het effect daarvan aanhoudt. Een andere mogelijkheid is het inzetten van 'toezichthouders', zoals mijn dochter, die regelmatig naast je komen zitten om je te vertellen wat je niet goed doet en waar je kunt verbeteren. Dat is op het moment zelf misschien soms wat irritant, maar het verhoogt wel je bewustzijn. En hoewel ik het naar haar niet direct zal toegeven, doe ik toch iets met haar opmerkingen. In de accountancy kun je dan denken aan externe toezichthouders, maar ook aan beoordelingen die binnen de accountantsorganisatie plaatsvinden, zoals een OKB of dossiercoaching.

Daarnaast kunnen we nog grote stappen maken met de inzet van technologie. Niet alleen bij de uitvoering van specifieke controleprocedures, maar ook bij het bepalen welke werkzaamheden wanneer uitgevoerd moeten worden en of alle vereisten met de juiste diepgang zijn geadresseerd. Als je navigatiesysteem je precies vertelt aan welke regels je je moet houden, welke snelheid je mag rijden, waar je in moet of juist niet in mag rijden en je de juiste route wijst, voorkomt dat veel problemen en helpt dat in veel gevallen om het juiste te doen. Zeker als je dit combineert met je eigen ervaring en gezond verstand. Ik kan me nog herinneren hoe ik vroeger met een routekaart of stratenboek op schoot probeerde een locatie in Amsterdam te vinden. En hoe veel veiliger en efficiënter het nu gaat als ik het adres gewoon intik op mijn navigatiesysteem. Ook Veilig Verkeer Nederland geeft aan voorstander te zijn van innovaties en experimenten, die dan wel moeten leiden tot meer verkeersveiligheid. In de accountantscontrole valt ook nog veel te winnen door technologie in te zetten en accountants daardoor de relevante guidance op het juiste moment aan te bieden. Want niemand kan alle controle- en verslaggevingsregels paraat hebben.

Tegelijkertijd zorgt het ook voor nieuwe uitdagingen, die we nu ook al zien bij ver doorgevoerde standaardisatie van werkprogramma's en checklists. We moeten er namelijk voor zorgen dat mensen blijven nadenken en dat de technologie iets toevoegt aan ervaring en gezond verstand en dat niet vervangt. Vroeger hoefde ik misschien één of twee keer met kaart of stratenboek naar een locatie te rijden en daarna kon ik het zonder. Tegenwoordig gebruik ik de tiende keer nog steeds mijn navigatie. Het gebruik van technologie maakt me een beetje lui, dom of onzeker. Of alle drie. En het kan nog extremer. Het internet staat vol met berichten en filmpjes van mensen die blindelings hun navigatiesysteem hebben gevolgd en vervolgens het kanaal in of een trap af zijn gereden.

Bijvoorbeeld in Hawaï, waar twee toeristen hun navigatiesysteem volgden en vervolgens de zee in reden. Op de achtergrond hoor je de vrouw die dit vanaf een boot filmt zeggen: "Pretty sure that wasn't supposed to happen." Dat denk ik ook. De technologie heeft het hier overgenomen van het gezond verstand. "I saw a car drive directly past our boat straight into the harbor at a pretty decent speed", vertelde ze daarna aan een journalist. "It was so confidently done, they didn't have a look of panic on their face. They were still smiling." Technologie kan iets toevoegen, maar als het ertoe leidt dat we met veel zelfvertrouwen de technologie volgen en blijven lachen terwijl we de zee inrijden, gaat er iets mis.

In de accountancy is het niet anders. Ik geloof niet in claims dat technologie alles zal overnemen. Ik geloof ook niet dat meer regelgeving bijdraagt aan betere controles. En volledig vertrouwen op het klassieke meester-gezel-begeleidingsmodel lijkt me een romantisch idee, maar niet realistisch. Een goede mix van regelgeving, toezicht, coaching, technologie en, alsjeblieft, heel veel gezond verstand - of Human Intelligence, zoals Pieter de Kok het recent noemde - wel.

Wat vindt u van deze column?

Reageer

Arjan Brouwer is partner bij PwC en hoogleraar externe verslaggeving aan de VU Amsterdam.

8 reacties

Berry Wammes

Actueel, mooi verwoord en treffende analogieën. Nu actief ermee aan de slag! Dank Arjan!

Ron Heinen

Daar bij deze Column de reacties gaan over de toepassing van (steeds meer) regels is het belangrijk dat de regels welke je toepast in een bepaalde situatie het meest toepasselijk en relevant moeten voor deze situatie.

En aansluitend op mijn eerdere reactie op deze Column zijn AI-Systemen heel goed in de selectie en toepassing van de meest relevante regels in een specifieke situatie uit een zeer grote set regels welke niet of minder toepasselijk zijn in de specifieke situatie.

Dus de beperking van mensen door complexiteit de bomen in het bos niet meer zien, bijvoorbeeld bij de selectie van toepasselijke regels in een specifieke situatie, is er voor AI-Systemen minder.

Dit komt onder andere tot uiting in creativiteit bij divergente denktaken.

Hierin blijken AI-systemen nu al beter te zijn dan mensen, zie bijvoorbeeld mijn referentie naar wetenschappelijk onderzoek hiernaar in de reacties op

https://www.accountant.nl/discussie/columns/2024/4/ode-aan-hi/

Sytse Duiverman

Mooie Column en zeer treffende vergelijking.

Veilig Verkeer Nederland haalt 20% van de verkeersborden weg, om helderheid te vergroten en de aandacht van de bestuurder op de verkeerssituatie te richten (in plaats van het turen op verwarrende borden).

De vraag is welke verwarrende regels we op het niveau van de professie en binnen het kantoor durven te schrappen?

Een oude reclame slogan van Philips komt hierbij bij mij op: 'Sense and Simplicity'. Laten we nadenken en scherp zijn op de werkelijk risico's in een te controleren jaarrekening, en ook werkelijk acteren als de situatie daarom vraagt. De bestuurder moet immers remmen bij snel naderend verkeer, ook al komt het van links.

Technologie biedt een belangrijke kans om ons inzicht op werkelijke risico's te vergroten en daarop te acteren. Beter inzicht in werkelijke risico's moet naar mijn mening ook meer ruimte geven om controlewerkzaamheden beargumenteerd niet of minder diepgaand te doen. Door digitalisering verandert de controleaanpak ingrijpend. Laten we dit gebruiken als een kans, zonder door te schieten in risicodenken rondom de toepassing van nieuwe technologieën. Te uitgebreide en te complexe regels rondom de toepassing van nieuwe technologie, brengen ons verder van ons doel: het leveren van uitstekende controles voor het maatschappelijk verkeer.

Jan Bouwens

Uit onderzoek is bekend dat er een onstilbare neiging is om een probleem met regels op te lossen. Omdat nieuwe regels betrekking hebben op situatie uit het verleden, zullen de regels niet kunnen voorkomen dat in toekomstige situaties nieuwe onvoorziene problemen optreden. Een analyse van Luzi Hail en collega’s levert de volgende inzichten op: (1) De meeste regelgeving ontstaat in reactie op nieuwe bedrijfsschandalen welke niet waren voorzien in bestaande regelgeving (2) de mate waarin nieuwe regulering wordt ingevoerd houdt een positief verband met toekomstige schandalen, wat erop wijst dat toezichthouders niet volledig effectief zijn, of dat nieuwe regelgeving onbedoelde bijwerking hebben.
Maar wat helpt dan wel? Het blijkt dan toch, dat zekerstelling van softe waarden als relaties en sociale waarden (iemand voelt zich slecht als deze tegen het belang van de ander partij handelt) zoals uitgewerkt door Jon Elster belangrijke bouwstenen zijn om de kans op schandalen te verkleinen. In termen van toezicht is het echter zeer ingewikkeld om hard te maken dat je effectief op de soft controls heb gehandhaafd. Toch is dat een weg waar we over zouden moeten nadenken!

Tjibbe Bosman

Mensen zien systematisch over het hoofd dat minder vaak de efficiëntere oplossing is en zijn geneigd problemen op te lossen door zaken toe te voegen: https://doi.org/10.1038/s41586-021-03380-y

Alexander Vissers

Beste Arjan. ik weet het is een column maar ook dan wordt ik nieuwsgierig na de opmerking "Meer regels is niet de oplossing" naar wat is dan het probleem? De laatste golf van kritiek ging niet over slechte jaarrekeningen die desondanks waren goedgekeurd, niet over slechte controles die tot ongefundeerde verklaringen hadden geleid maar om hiaten in het kwaliteitssysteem ten behoeve van de kwaliteitsbeheersing bij accountantsorganisaties. En dat is natuurlijk geen probleem voor wie dan ook. En zonder probleem hoeven we ook niet op zoek te gaan naar een oplossing. Wat wel een probleem is, is dat het bestuur van de NBA accountants beschuldigd van examenfraude, waar geen sprake is van examen of fraude en daarmee het vertrouwen in het beroep ondermijnt. Voor aanvullende regels laat de EU verder geen ruimte. En wat het overnemen door de techniek betreft, dat is gewoon wereldvreemd en gaat aan de kern van het accountantsberoep voorbij namelijk het verschaffen van een onafhankelijke getuigenis.Minder regels zeker te beginnen met alle illegale regels in te trekken en dat zijn er nogal wat.En als geruststelling, een wereld waarin accountants overbodig zijn is misschien wel een mooiere wereld dan die waarin we nu lev en, en er zijn veel nuttiger dingen die accountants kunnen doen als er geen controle meer nodig is.

René J.A.M. Vromans

Uitstekend verwoordt.

Ron Heinen

Dank voor deze Column.

"...Ik geloof niet in claims dat technologie alles zal overnemen..."

Ik geloof wel in technologie welke je vragen kunt stellen over een specifieke situatie of context.

En als je merkt dat de technologie de situatie of context niet helemaal goed begrepen heeft dit kunnen bijstellen met additionele uitleg aan het AI-Systeem en vervolgens opnieuw vragen stellen aan het AI-Systeem.

Als je technologie zoals AI-Chat-systemen op deze manier gebruikt, dan is mijn ervaring dat de technologie toegevoegde waarde kan leveren welke je op een andere manier niet krijgt.

En bijvoorbeeld Deloitte is hier ook achter, zie bijvoorbeeld:

https://www.accountant.nl/nieuws/2024/3/deloitte-wil-alle-accountants-dit-jaar-met-ai-laten-werken/

https://www.accountant.nl/nieuws/2023/8/ceo-survey-deloitte-vinden-van-talent-niet-langer-eerste-prioriteit/

https://www.accountant.nl/dossiers/kunstmatige-intelligentie/

Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.

Aanmelden nieuwsbrief

Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.

Bent u NBA-lid? Dan kunt u zich ook aanmelden via uw ledenprofiel op MijnNBA.nl.