Jan Rijken reageert namens het NBA-bestuur in deze gastcolumn op commentaren die recent zijn gegeven op het nieuwe beroepsprofiel, dat medio juni aan de ledenvergadering wordt voorgelegd.

Discussie Column 09 mei 2025

Mkb-accountant behoudt gespecialiseerd beroepsprofiel

Het nieuwe beroepsprofiel is bedoeld om toekomstige accountants een aantrekkelijke en studeerbare opleiding en een aantrekkelijk beroepsperspectief te bieden. Het is goed om te zien dat er over dat nieuwe beroepsprofiel levendig wordt gediscussieerd binnen de beroepsgroep.

De huidige beroepsprofielen zijn in 2015 door de ledenvergadering goedgekeurd. De nieuwe ontwerpverordening  bevat aangepaste kerncompetenties - het 'DNA van de accountant' - en benadrukt voor het eerst permanente educatie. Ook worden er drie opleidingsroutes benoemd:

• De opleiding tot accountant met een academische master mét de aantekening voor het verrichten van wettelijke controles (hierna: 'aantekening') en de titel RA.
• De opleiding tot accountant met een hbo bachelor zónder de aantekening en mét de titel AA (opleiding: AA-accountancy mkb).
• De opleiding tot accountant met een hbo master en mét de aantekening en de titel AA (opleiding: AA-assurance).

In het nieuwe profiel wordt gestimuleerd dat je na accountancy MKB alsnog de aantekening haalt via een verkort programma AA-assurance, omdat je een deel van dat curriculum al hebt gehad.

Die drie opleidingsroutes zijn niet nieuw, maar bestaan al tien jaar. Elke student hbo-accountancy behoudt dus de keuze tussen de assurance- of de mkb-variant. Het grootste deel van de hbo-studenten koos afgelopen jaren voor de mkb-variant met een praktijkgericht vakkenpakket dat klaarblijkelijk goed aansluit op de mkb-markt.

Deze mkb-variant is destijds ontstaan omdat er behoefte was aan een eigen, volwaardige opleidingsroute. Al jaren voeren steeds minder kantoren wettelijke controles uit, of concentreren ze deze in één vestiging. Het is moeilijker geworden om studenten voldoende assurance-ervaring te laten opdoen. Maar om als AA of RA mét aantekening in het register te kunnen worden ingeschreven, vereisen de eindtermen van de Commissie Eindtermen Accountantsopleiding (CEA) dat minimaal 1.500 van de drieduizend praktijkuren aan assurance worden besteed. Dat is geen Nederlandse kop op Europese wetgeving, maar invulling door de CEA van de EU-richtlijn (2006/43/EC, artikel 10) dat er een "...praktijkopleiding gevolgd [wordt], die in het bijzonder de wettelijke controle (…) omvat". En 1.500 uur is Europees gezien niet aan de hoge kant. AA's zonder aantekening daarentegen, behoeven 'slechts' 250 assurance-uren te draaien en hebben daardoor ruimte voor mkb-gerichte vakken.

Verruiming bevoegdheid

Van geen enkele accountant worden bevoegdheden weggenomen. Wel wordt nu voorgesteld dat, éénmaal afgestudeerd, AA's zonder aantekening ook startbekwaam zijn om vrijwillige, niet-complexe jaarrekeningcontroles te verrichten. Dat sluit goed aan op een stijgende vraag naar assurancewerkzaamheden. Deze verruiming zal mogelijk de CEA doen besluiten tot een wat groter aantal assurance-uren dan 250. Het is dan wel zaak dat andere vakken in de praktijkopleiding worden verlicht. Maar, wordt dan opgemerkt: "Een audit is een audit: een vrijwillige jaarrekeningcontrole verschilt slechts één euro (bij overschrijding drempelwaarden) van een wettelijke controle. Waarom wordt dan niet iedereen ook als startbekwaam voor de wettelijk controle ingeschreven?" Mijn antwoord: Een niet-complexe audit vereist minder assurance-kennis en -ervaring dan een complexe. En het is geen goed idee om voor alle accountancystudenten die 1.500 assurance-uren te verplichten in de praktijkopleiding. Dan zal het aantal studenten gaan dalen. Bovendien, als mkb-ondernemer, financier of Belastingdienst zou ik ook niet zitten te wachten op een specialist in de wettelijke controle, terwijl ik er één nodig heb met kennis van het mkb, fiscale regelgeving en een goed begrip van wat de ondernemer beweegt. Ik wil geen chirurg, als ik een huisarts (ook een specialisme trouwens) nodig heb.

Voorbehouden handelingen

De verruiming is een extra stimulans voor de NBA om, als onderdeel van het programma regelverbetering, een hardnekkig probleem bij opdrachtgevers (overheid en privaat) aan te pakken. Veel overheidsregelingen bijvoorbeeld vereisen diensten van accountants; de zogenoemde voorbehouden handelingen. Maar ze bevatten de verkeerde verwijzing naar de bevoegd zijnde accountant. Er wordt verwezen naar artikel 36 Wab, dat enkel de openbaar accountant met aantekening betreft, terwijl artikel 1 Wab onze bredere beroepsgroep betreft. Hierdoor worden AA's zonder aantekening ten onrechte uitgesloten van bijvoorbeeld subsidieverklaringen en ontstaat er onnodige druk op collega's met aantekening.

Ook is men bezorgd dat ondernemers en gebruikers van accountantsdiensten geen verschil meer zien tussen accountants en andere financieel dienstverleners, als de accountant niet tevens over de aantekening beschikt. Ik deel die zorg niet. De buitenwacht gaat het vooral om het feit dat men accountant is. Men gaat er bijna blind vanuit dat 'accountant' staat voor 'geborgde kwaliteit'. Oftewel: kennis, vaardigheden, rechte rug, stevige gedrags- en beroepsregels,  kwaliteitssysteem, toezicht en onafhankelijke tuchtrecht.

Instroom buitenlandse accountants: geen uitzonderingspositie

Het is niet zo dat buitenlandse accountants zich eenvoudig in Nederland kunnen inschrijven als RA mét aantekening, zonder aan de 1.500-uren norm te voldoen. Binnen de EU bestaat een wederzijdse erkenningsregeling, mits voldaan wordt aan een Nederlands vakbekwaamheidsexamen (gericht op nationaal recht en beroepsregels). Academische vorming is (net als bij ons) niet verplicht, maar de elders doorlopen driejarige praktijkopleiding moet wél voldoen aan de EU-richtlijn. Komend van buiten de EU geldt voor iedereen dezelfde norm als voor Nederlandse accountants.

Overigens, de AA-collega's die wel over de aantekening beschikken, gebruiken die bevoegdheid relatief zeer beperkt. Van de 3.690 AA's met aantekening in het openbaar beroep ultimo 2023, tekenden er 83 (2,25 procent) in totaal 765 verklaringen bij digitaal gedeponeerde jaarrekeningen van middelgrote ondernemingen. Van de 5.212 RA's tekenden 1.045 (20 procent) er in totaal 10.189.

Het aantal AA's zonder aantekening werkzaam in het openbaar beroep, is inmiddels gestegen naar 495 (ultimo 2023). Zij hebben klaarblijkelijk prima hun weg gevonden in de mkb-praktijk. Ik lees positieve reacties van young profs op de ontwerpverordening.  Maar wat vinden de kantoren die al jaren accountancy mkb-studenten in huis hebben? Beschouwt men hen als veredelde accountant-assistenten? Ontbraken de benodigde werkzaamheden om hun jonge medewerkers de assurance-variant te laten volgen? En heeft men daar spijt van? Of is men juist blij met deze accountant-adviseurs voor het mkb? Ik vermoed het laatste en zie hun reacties graag tegemoet.

Kortom, laat net zoals de afgelopen tien jaar, aan studenten zelf de keus of ze de hbo-variant accountancy mkb of (aanvullend) assurance willen volgen. Ik beschouw hen, mét of zonder aantekening, als volwaardige beroepsgenoten.

Reacties op de consultatie van de ontwerpverordening Beroepsprofielen kunnen tot en met 13 mei 2025 gemaild worden aan a.sukkel@nba.nl