De komst van nieuwe witwaswetgeving is een mooie kans voor het accountantsberoep om de poortwachtersrol serieuzer te nemen, stelt Jan-Pieter Bos.

Discussie Column 30 september 2025

Neem de poortwachtersrol serieus!

Vlak voor de zomervakantie bracht de FIU-Nederland haar jaaroverzicht over 2024 uit. Als ik de cijfers in dit jaarrapport zie, dan trek ik als conclusie: accountants zijn slechte poortwachters in het kader van de Wwft. Waar ik dat op baseer? Van de totaal 3.484.373 meldingen zijn er 3.388 meldingen door accountants gedaan. Dat is 0,0972 procent van het totaal aantal meldingen. Als je dat tegenover de 534.103 meldingen die banken doen zet, vraag ik me af of wij als beroepsgroep onze poortwachtersrol wel voldoende serieus nemen. En ja, die vraag stel ik ook aan mezelf.

Binnen de beroepsgroep hoor ik voldoende zelfkritiek. Welke Wwft-cursus ik ook volg, bij elke cursus hoor ik dat we als accountants weinig meldingen van ongebruikelijke transacties doen. Dat neem ik dan als deelnemer aan en instemmend knik ik mee. Vooral als ik hoor dat veel kantoren jarenlang géén meldingen van ongebruikelijke transacties doen. Daarna volgen vaak lange discussies tussen de deelnemers en de cursusleider met redenen waarom accountants weinig melden. We zijn ons ervan bewust, maar er zijn dus redenen dat er weinig wordt gemeld.

Volgens mij zijn er twee hoofdoorzaken dat accountants weinig melden:

1. Volgens de Wwft meld je een ongebruikelijke transactie als je deze signaleert. Dat doe je zonder nader onderzoek te doen. Deze werkwijze staat pal tegenover het fundamentele beginsel van vakbekwaamheid en zorgvuldigheid. En dat gaat tegen het DNA van de accountant in.
2. Je rationaliseert een ongebruikelijke transactie van je cliënt. Je treedt op als vertrouwenspersoon van je cliënt en daardoor ben je geneigd de reden van een transactie te verklaren waardoor je deze niet meldenswaardig acht.

Vind ik de genoemde hoofdoorzaken een excuus om de Wwft niet adequaat na te leven? Nee! Zeker met de maatschappelijke rol die we als accountant innemen in het economische stelsel, moeten we de Wwft adequaat naleven. Als je een snelheidsovertreding begaat, kom je ook niet weg met de reden dat de weg overzichtelijk is en dat je daarom harder kon dan de maximale snelheid. Dat geldt ook voor de Wwft, ongebruikelijke transacties meld je onverwijld. Maar een snelheidsovertreding is een objectief feit. De ongebruikelijke transactie, die wij als beroepsgroep doen, is nagenoeg alleen subjectief. De subjectieve meldingsindicator maakt het lastig om een ongebruikelijke transactie te definiëren. Waar de één meent dat sprake is van een ongebruikelijke transactie, is volgens een ander hiervan geen sprake. Daarnaast is de huidige wetgeving erop gericht om zoveel mogelijk te melden, ook al is er geen sprake van een transactie die écht verband houdt met witwassen of terrorismefinanciering.

Maar dat gaat veranderen in nieuwe witwaswetgeving die gaat komen. In september heeft het NBA-bestuur gereageerd op een consultatie van de 'Implementatiewet ter voorkoming van witwassen en terrorismefinanciering' (Iwt). Deze wetgeving is opgelegd vanuit de EU en zorgt voor toepassing van dezelfde EU-richtlijn Anti-Money Laundering Regulation (AMRL). Een belangrijke wijzing is dat de poortwachter een verdachte transactie meldt, in plaats van een ongebruikelijke.

Terug naar mijn hoofdoorzaken waarom we als beroepsgroep weinig melden. Ik verwacht dat de Iwt met de verdachte transactie minder op gespannen voet staat met het fundamentele beginsel vakbekwaamheid en zorgvuldigheid. Je onderzoekt eerst de transactie, voordat je deze al dan niet meldt. Dit past bij de onderzoekende geest, vastgelegd in het in juni vastgestelde beroepsprofiel, wat hoort bij het DNA van de accountant. Het rationaliseren blijft een aandachtspunt. Dat is het overigens al, gelet op het fundamentele beginsel objectiviteit.

Als ik het goed heb, moet de Iwt medio 2027 zijn ingevoerd. Een mooie kans om als beroepsgroep vooruitlopend hierop de naleving van antiwitwaswetgeving serieuzer te nemen. En dat kan op twee manieren.

1. Door permanente educatie. Bespreek met elkaar belemmeringen waarom je een transactie niet zou melden. Daarnaast blijft het identificeren van transacties subjectief, omdat de wet van de poortwachter een risicogerichte benadering verwacht. Maak concreet wanneer een transactie meldenswaardig is.
2. Begeleidt trainees bij toepassing van de antiwitwaswetgeving in de opleiding. Leer hen wat de maatschappelijke rol van poortwachter inhoudt en hoe ze dit toepassen in de praktijk.

Blijf jezelf bewust van de rol als poortwachter en vraag jezelf af wat het maatschappelijk verkeer en de wetgever van ons verwachten. Neem deze poortwachtersrol serieus. Dan zullen we ongetwijfeld in de aankomende jaaroverzichten van FIU-Nederland zien dat we deze maatschappelijke rol écht serieus nemen!