Ronald Bruins

De Jong introduceerde een experiment: een AI-assistent genaamd Melissa. Via een QR-code konden deelnemers vragen stellen en stemmen op stellingen. De eerste peiling liet zien waar de grootste uitdagingen voor accountants liggen. Bij technologische veranderingen, regelgeving en compliance en talentontwikkeling. Op de vraag waar accountants het meest nieuwsgierig naar zijn, kwam vooral AI als antwoord terug. "We zien een enorme nieuwsgierigheid naar AI-toepassingen, ethiek en impact op werkgelegenheid", analyseerde Melissa. Geopolitiek en duurzaamheid volgden op korte afstand.

Kritische blik en stevige ethische basis 

NBA-voorzitter Kris Douma benadrukte in zijn welkomstwoord dat onzekerheid niet nieuw is voor accountants. "Ons vak is een en al een reality check. Een audit doen is per definitie vertrouwen toevoegen aan informatie. Dat is de kern van wat wij doen." Tegelijkertijd waarschuwde hij voor de risico's van AI: "Er zijn mensen die AI gebruiken om leugens te verspreiden of om juist leugens van andere AI te ontdekken. Of om gevaarlijke stoffen te ontwikkelen. Dat vraagt van ons een kritische blik en een stevige ethische basis."

'Een audit doen is per definitie vertrouwen toevoegen aan informatie.'

Wereldorde gevaarlijker

Filosoof Haroon Sheikh, ook lid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, nam het publiek mee in de geopolitieke realiteit. "We leven in een tijd van ontwrichting. Waar vroeger één wereldmacht stabiliteit bood, zien we nu vijf grootmachten - de Verenigde Staten, China, Rusland, India en Europa - die elkaar beconcurreren." Hij schetste drie assen van fragmentatie: machtspolen, strijdtonelen en wereldbeelden. "Globalisering maakte plaats voor revisionisme en populisme. De wereldorde is niet alleen complexer, maar ook gevaarlijker."

Weerbaar worden

Sheikh had het vervolgens over een digitale stack die laat zien hoe technologie een geopolitiek strijdtoneel is geworden. Elke laag - van grondstoffen en chips tot netwerken, cloud, AI en applicaties - is een arena waarin landen macht uitoefenen. China domineert bijvoorbeeld de grondstoffen, de VS beheerst de cloud, terwijl Europa met ASML en Nokia sterke posities heeft in chips en netwerken. "Wie controle heeft over deze lagen, heeft macht. We staan er niet overal slecht voor. Met ASML, NXP en sterke netwerkspelers hebben we een basis. Maar digitale soevereiniteit vraagt om actie op de andere terreinen. Niet naïef blijven hopen dat iedereen zich aan de regels houdt, maar zelf weerbaar worden."

Weerbaarheid, welvaart en waarden

Sheikh introduceerde de drie w's: weerbaarheid, welvaart en waarden. Weerbaarheid gaat over veiligheid en het beperken van afhankelijkheden, bijvoorbeeld door eigen productie en robuuste databeveiliging. Welvaart draait om economische continuïteit en het genereren van inkomen. Waarden vormen het fundament. Privacy, transparantie en ethiek moeten volgens hem overeind blijven, zelfs onder druk van technologie en machtspolitiek. De balans vinden tussen de drie w's wordt volgens Sheikh steeds moeilijker. "Minder afhankelijk van China betekent zelf produceren, ook als dat duurder is. Voor accountants betekent dit: zorg dat je organisatie niet alleen compliant is, maar ook weerbaar."

'We zijn verwend geraakt aan voorspelbaarheid.'

Niet universeel

In de daaropvolgende paneldiscussie van De Jong met Sheikh, historica Beatrice de Graaf en NRC-journalist Maarten Schinkel werd duidelijk hoe diep de verschuivingen gaan. "We zijn verwend geraakt aan voorspelbaarheid", zei De Graaf. "Maar onze ideeën over mensenrechten en zelfbeschikking zijn niet universeel. Steeds meer spelers denken daar anders over." Ze verwees naar de opiumoorlogen, twee conflicten tussen het Britse Rijk en China in de negentiende eeuw voornamelijk vanwege de Britse opiumhandel in China, als historische les. "China vergeet die vernedering niet. Dat verklaart hun harde, transactionele houding van vandaag de dag."

Europa moet slimmer spelen

Schinkel wees op het afbrokkelen van internationale afspraken. "Het wereldwijde web van regels - van WHO tot postunie - is aan het rafelen. Dat maakt corruptie en chaos groter." Zijn metafoor bleef hangen: “Het is alsof de leraar vijf minuten weg is en de klas begint met propjes gooien. Vijftien minuten later is het één grote chaos."

De Graaf: "Europa moet slimmer spelen. Niet alles perfect willen hebben, maar kansen grijpen en bondgenootschappen sluiten. Waarden blijven belangrijk, maar naïviteit kunnen we ons niet meer permitteren." Tijdens de paneldiscussie viel de term weaponization of everything: het idee dat vrijwel alles - van chips en grondstoffen tot havens en datakabels - kan worden ingezet als geopolitiek wapen. Wat ooit neutrale handelsstromen waren, zijn nu strategische drukmiddelen.

Langzaam en dan ineens snel

Na de geopolitiek stond technologie centraal. Belgisch ondernemer en innovatie-expert Peter Hinssen bracht een wervelende keynote over AI en digitale transformatie. "Als ik één ding heb geleerd, is het dat verandering altijd hetzelfde patroon volgt: eerst langzaam, dan ineens heel snel. Via een S-curve." Hij toonde hoe AI in drie jaar mainstream werd: "ChatGPT heeft achthonderd miljoen wekelijkse gebruikers. Dat is één op de tien mensen op aarde."

Geen storm maar het nieuwe klimaat

Hinssen schetste een wereld van polycrises over geopolitiek, klimaat en technologie. "Wat als dit geen storm is, maar meer het nieuwe klimaat waarin je zaken moet doen?" vroeg hij zich af. Zijn advies: "Innovate when you can, not when you need to." Kortom, wacht als bedrijf niet af tot je piek, dan ben je te laat met innoveren. Hij pleitte voor experimenteren: "The cost of doing things goes to zero. Probeer dus dingen uit. Omdat het zo makkelijk kan, zonder al te veel kosten. En besteed minder tijd aan yesterdays work, maar meer aan de day after tomorrow. Vier uur per week minimaal."

'Houd die menselijke maat. Dan gaan we het redden.'

2026 jaar van ontgoocheling

Hinssen temperde het optimisme rond kunstmatige intelligentie. "2026 wordt het jaar van ontgoocheling", voorspelde hij. Hij verwees naar een studie van het Massachusetts Institute of Technology waaruit blijkt dat 95 procent van bedrijven die dit jaar met generatieve AI experimenteerden, nog geen enkele productiviteitswinst ziet. "De reden? Ze kopen licenties, maar veranderen hun processen niet." AI is volgens hem dan ook geen magische oplossing, maar vraagt om begeleiding, nieuwe vaardigheden en kritische mensen. "The human stays in the loop. Anders werkt het niet."

Hoe houd je als accountant koers in in een wereld die schuift, piept en kraakt? Van geopolitieke machtspelen tot AI-hypes… Wie grip wil krijgen op chaos, omarmt technologie, maar bewaakt zonder naïviteit zijn waarden. De Jong tot slot van het ochtendprogramma: "Houd die menselijke maat. Dan gaan we het redden."

Terugkijken van de livestream van de Accountantsdag 2025 kan via het YouTube-kanaal van de NBA.