Magazine 01 juli 2005

Juiste hersenen belangrijker dan juiste vakkenpakket

Volgens Vincent Tophoff wordt in de discussie over de te lage instroom in het accountantsberoep één oplossing stelselmatig over het hoofd gezien: het soepeler toelaten tot de accountancystudie van gekwalificeerde studenten met een andere vooropleiding. De ervaring in het Verenigd Koninkrijk laat zien dat het kan.

Dit artikel is verschenen in de Accountant nr. 11, 2005

Bekijk alle artikelen uit dit nummer

» Download dit artikel in pdf

Vincent Tophoff *

In ‘de Accountant’ van juni 2005 is veel aandacht besteed aan de instroom in het accountantsberoep: veel vissers rond een te kleine vijver, terwijl de behoefte aan accountants van topniveau alleen maar toeneemt. Now we got the problem, the only thing we have to do is find a solution, aldus een beroemde cultfilm uit de jaren zestig. De oplossing ligt voor onze neus, maar we zien hem niet.

Volgens ‘de Accountant’ halen we de gekste toeren uit om toch maar mensen in ons beroep te krijgen en te houden: buitenlandse masterclasses en golfclinics, vlotte reclamecampagnes, werving in Polen, juniorclubs, voorlichting op middelbare scholen en mbo’s, prima arbeidsvoorwaarden, lifetime employment enz. En dan nog komen we goede mensen te kort.

Als we onze oogkleppen nu eens zouden afzetten zien we naast dat heel kleine plukje bedrijfseconomen waar we nu met zijn allen naar vissen, nog een grote groep kritisch-analytische hoogvliegers met een andere vooropleiding. Die kunnen prima verder geschoold worden tot accountant, ware het niet dat wij het hen hier in Nederland onnodig moeilijk maken.

Om toegelaten te worden tot de (post master) accountantsopleiding moeten studenten precies voldoen aan het uit zo’n veertig vakken bestaande Examenprogramma RA, zoals vastgesteld door het Examenbureau RA. Elk ontbrekend vak levert een deficiëntie op en moet alsnog worden behaald. Wij kijken uitsluitend naar wat iemand nog niet heeft gedaan en in het geheel niet naar wat hij of zij dan wel heeft gedaan. Kritisch-analytisch kunnen denken is in het huidige accountantsberoep echter belangrijker dan het precies kennen van alle regels (die overigens volgend jaar toch weer gewijzigd zijn).

Een ingenieur, een gepromoveerde wiskundige of een financieel directeur met een agrarische achtergrond die (alsnog) registeraccountant wil worden, moet de studie weer van voren af aan oppakken: vier jaar voltijd gevolgd door twee tot drie jaar deeltijd. Een weinig aantrekkelijk perspectief met een hoog afbreukrisico, zowel voor de persoon zelf als voor diens werkgever.

De aanvliegroute is dus gunstiger voor middelmatige boekhouders dan voor hoogvliegers met een andere vooropleiding. Een kritisch-analytische geest leer je echter makkelijker in drie weken boekhouden dan dat je een boekhouder in drie jaar leert kritisch-analytisch te zijn. Toch doen we in Nederland momenteel dat laatste!

Het kan ook anders. Zie bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk dat onder dezelfde EEG-regelgeving valt als Nederland. Daar kijkt men minder naar de behaalde vakken en meer naar het bereikte niveau. Kort gezegd kan een trainee met een willekeurige universitaire degree zich met een driejarige (deeltijd)kopopleiding en training on the job kwalificeren als chartered accountant. Bovendien geldt aldaar niet de onnodig belemmerende eis dat het laatste stagejaar pas kan aanvangen als de theoretische opleiding volledig is afgerond.

In plaats van studenten met het juiste vakkenpakket zouden we ons dus moeten richten op studenten met de juiste hersenen. Accountantskantoren die deze zee van talent willen bevissen kunnen overwegen om hun assistent-accountants via een ‘Ad Latjes U-bocht constructie**’ in het Verenigd Koninkrijk of een ander EU-land te laten kwalificeren. Chiquer en effectiever is om onze toelatingscriteria te verleggen. Dan kunnen we ook in Nederland beginnen met het tot competente accountant opleiden van talentvolle mensen die in andere disciplines al hebben aangetoond kritisch-analytisch te kunnen denken.

Noot
* Vincent Tophoff, registeraccountant, is verbonden aan INTE-Q Integratiemanagement en senior docent aan de accountantsopleiding van de Vrije Universiteit.
** Ad Latjes liet indertijd Nederlandse passagiers voor Afrika eerst naar Londen gaan om vervolgens vanuit Londen via Amsterdam (!) naar Afrika te vliegen.