‘Rekenkamers kunnen controle Europees noodfonds niet aan’
De Europese Rekenkamer wil samen met nationale rekenkamers de uitgaven van het nieuwe permanente Europese noodfonds ESM controleren. Dat is echter geen goed idee, meent hoogleraar Frans van Schaik. "Rekenkamers missen ervaring met de controle van high finance."
"De controle van jaarrekeningen van intergouvernementele financiële instellingen vereist specifieke ervaring met de controle van banken en ander financiële instellingen. Deze ervaring is vooral te vinden bij de grote accountantskantoren", aldus Frans van Schaik, hoogleraar accounting aan de Universteit van Amsterdam en partner van Deloitte.
"Internationale financiële instellingen worden niet gecontroleerd door rekenkamers maar door internationale accountantskantoren. Dat geldt voor de Europese Centrale Bank, de Wereldbank, het IMF en sovereign wealth funds zoals dat van Noorwegen. Ook de centrale banken van de Europese lidstaten worden gecontroleerd door accountantskantoren."
Zijn mening staat haaks op die van Gijs de Vries van de Europese Rekenkamer. Die luidde onlangs de noodklok over het gebrekkig toezicht op het huidige tijdelijke Europees noodfonds EFSF, een private instelling, eigendom van de deelnemende lidstaten. Het toezicht moet volgens hem echter gebeuren door de Europese Rekenkamer en de nationale rekenkamers. Geen private controle van publiek geld, aldus De Vries.
Maar volgens Van Schaik is het laten controleren van intergouvernementele financiële instellingen door accountantskantoren vooral een kwestie van risicobeheersing. "Het is riskant om controle van het noodfonds aan rekenkamers toe te vertrouwen. Rekenkamers missen ervaring met de controle van high finance. Zeker voor rekenkamers die gewend zijn te opereren binnen het traditionele kasstelsel zoals in Nederland en Duitsland, leidt het aannemen van een controleopdracht van het batenlastenstelsel bij een grote financiële instelling als het EFSF tot een groot beroepsrisico. Gezien het ontbreken van een beroepsaansprakelijkheidsverzekering wordt dat risico gedragen door de overheid - en dat is toch een risico waarvoor wij als burgers en belastingbetalers niet als herverzekeraar willen optreden."
Voor de onafhankelijkheid van de controle is er volgens Van Schaik geen verschil tussen rekenkamers en accountants van private kantoren. "Zowel rekenkamers als accountantskantoren zijn onafhankelijk. Accountants voeren de controle uit in opdracht van de toezichtsraad van het noodfonds en brengen een openbaar rapport uit."
"Ook het toepassen van de internationale standaarden voor de accountantscontrole en beroepsethiek is niet het probleem, want niet alleen accountantskantoren maar ook diverse rekenkamers passen deze standaarden toe. Evenmin is het toezicht op de accountant het probleem. Accountantskantoren staan onder toezicht van de autoriteiten financiële markten van hun land en rekenkamers staan in toenemende mate onder toezicht toe van Intosai, de internationale club van rekenkamers. Ook menskracht is niet het probleem: de rekenkamer van India heeft 220.000 medewerkers."
Nationale rekenkamers spelen volgens Van Schaik wel degelijk een rol bij intergouvernementele organisaties. Ze zijn daar ook prima voor uitgerust. "Een klein aantal nationale rekenkamers is actief op de markt van de controle van internationale organisaties. In een aanbestedingsprocedure stellen rekenkamers zich kandidaat en kiest de internationale organisatie de rekenkamer met de beste prestaties voor een redelijke vergoeding."
"Zo is de rekenkamer van India controlerend accountant van het Internationaal Atoomagentschap te Wenen en de Wereldvoedselorganisatie te Rome. De rekenkamer van het Verenigd Koninkrijk controleert de boeken van het Internationaal Strafhof te Den Haag."