Nieuws 03 december 2012

Commissaris onder druk door roep om verantwoording

Commissarissen zijn zich ervan bewust dat ze vaker verantwoording moeten afleggen. Ze zijn zich ook bewust van een aantal verbeterpunten. Toch laat hun zelfkritisch vermogen te wensen over. Over sommige belangrijke onderwerpen, met name risicomanagement, hebben ze nog te weinig kennis van zaken, zo blijkt uit recent onderzoek onder commissarissen.

In het onderzoeksrapport, gesponsord door Grant Thornton, komt naar voren dat de 129 ondervraagde commissarissen zich bewust zijn van de toenemende roep om verantwoording van toezichthouders. 

Toch is er geen verbetering zichtbaar in het zelfkritisch vermogen van de commissarissen, aldus de onderzoekers Aalt Klaassen, zelfstandig adviseur, en Herbert Rijken, hoogleraar aan de VU. 

Jaarlijks ondervragen beide onderzoekers commissarissen. "Het beoordelen van het functioneren van de raad van commissarissen is nog steeds geen jaarlijkse bezigheid", zo schrijven de onderzoekers in hun rapport. 

"Zelfevaluatie heeft dit jaar niet aan kracht gewonnen en laat sinds 2008 een continu dalende instemming zien. Zelfevaluatie zoals commissarissen dat nu nog vaak uitvoeren, is blijkbaar niet de oplossing voor de evaluatie van de raad van commissarissen." 

Toch noemen de commissarissen meer verantwoording afleggen als één van de belangrijkste verbeterpunten voor zichzelf, evenals teamvorming, zelfkritisch vermogen en invulling van de werkgeversrol. 

Kennis van de organisatie, risicomanagement en invulling van de adviesrol staan minder hoog op de verbeterlijstjes van de commissarissen, aldus het onderzoek. Mede hieruit blijkt enig gebrek aan zelfkritisch vermogen. Commissarissen overschatten hun kennis van risico's, zo blijkt uit het rapport. 

"Over risicomanagement hebben commissarissen een comfortabel gevoel", zegt Klaassen. "Ze zeggen dat ze dit onderwerp onder controle hebben, maar in de vervolgvragen etaleren ze een kennis die daarmee niet in overeenstemming is." 

"Zo weten ze onvoldoende tot niet wat het risicoprofiel en de risk appetite zijn van de organisaties waarop ze toezicht houden. Ze slagen er niet in om er een goede beschrijving van te geven. Als we vragen naar twee belangrijke risico's, dan geven ze bij de gesloten vragen hierover andere antwoorden dan bij de open vragen." 

Commissarissen noemen risico's van reputatie, strategie, eenmalige operaties en betrouwbaarheid van financiële rapportages als belangrijkste risico's waaraan hun bedrijf bloot staat. De meeste van deze risico's zijn minder goed beheersbaar en veelal afhankelijk van externe factoren, aldus de onderzoekers. 

In de praktijk wordt echter vooral gerapporteerd over operationele en financiële risico's en veel minder over reputatierisico's en informatiebeheer. "Dat eerste heeft onder meer te maken met de wettelijke plicht om verantwoording af te leggen en de gewenning om te rapporteren over de financiële en operationele gang van zaken." Bij het tweede spelen vermoedelijk het verondersteld moeilijk meetbaar karakter (reputatie) en/of het ontbreken van kennis (ICT). 

Klaassen denkt dat accountants vooral op het gebied van de niet-financiële risico's een uitdaging hebben. "De menselijke factor, in termen van kwantiteit en kwaliteit van medewerkers en management, is door de commissarissen zeer vaak genoemd zowel als een asset als een bedreiging voor de toekomstige ontwikkeling van hun bedrijf." Hetzelfde geldt ook voor de reputatie. 

"Maar als je vraagt hoe je deze risico's meet, blijft het oorverdovend stil. Terwijl er juist een grote behoefte is om deze aspecten te waarderen en te vertalen in kansen en bedreigingen. Voor accountants is dit een braakliggend terrein." 

"De vraag is of zij de competenties hebben deze niet-financiële variabelen te beoordelen, en of ze die kunnen ontwikkelen. Het waarderen van derivaten is al moeilijk genoeg, kun je nagaan voor welke problemen je staat als je (informatie over) reputaties of menselijk kapitaal moet waarderen."