Nieuws 07 mei 2014

'Beroepseed mogelijk effectief in accountancy'

Het bankwezen is nog niet toe aan de beroepseed die het vertrouwen zou moeten herstellen. Maar in de accountancy zou de eed wel kunnen bijdragen aan herstel van vertrouwen.

Dat stelt Tom Loonen, associate professor aan de VU en directeur private planning bij Insinger de Beaufort. Hij deed onderzoek naar vertrouwen in de financiële sector, samen met Mark Rutgers, hoogleraar filosofie van het openbaar bestuur aan de Universiteit van Amsterdam.

Uit dit onderzoek onder ruim achthonderd respondenten (329 adviseurs en 477 consumenten) bleek bijna zestig procent van de consumenten (58%) een neutraal tot hoog vertrouwen te hebben in de financiële sector. De adviseur daarentegen denkt dat slechts 38 procent van de consumenten een neutraal tot hoog vertrouwen heeft in de financiële sector.

Ook de invloed van een bankierseed op het vertrouwen in de financiële sector is onderzocht. De bankierseed wordt naar verwachting volgend jaar ingevoerd. Het vertrouwen in de financiële sector zal daardoor echter niet toenemen bij de respondenten die dat vertrouwen nu ook al missen, aldus de onderzoekers.

Impact

Vooral financieel adviseurs zijn kritisch over de eed. Slechts veertien procent van hen denkt dat de bankierseed zal bijdragen aan een groter vertrouwen. Bij consumenten is dat 26 procent.

"Maar dat wantrouwen in de bankierseed is niet omdat financieel adviseurs cynisch zijn over de sector, maar omdat ze beseffen wat de impact ervan is", zegt onderzoeker Rutgers. "Het wantrouwen betreft namelijk niet de individuele medewerkers van de banken, maar de sector als geheel. Enkel een verplichte bankierseed verandert aan dat vertrouwen niet veel."

Rutgers wijst op al langer bestaand onderzoek naar de beroepseed. Die heeft weinig effect als een sector niet ook andere maatregelen treft om ethisch handelen te stimuleren. "Zoals een gedragscode, gedragsregels en tuchtrecht", zegt Rutgers. "Dan kun je denken aan een zwaardere rol van toezichthouders. Een beroepseed is de sluitsteen hiervan."

Homogeniteit

In de accountancy is aan deze randvoorwaarden voldaan en daarom zou de beroepseed hier kunnen werken, denkt collega-onderzoeker Tom Loonen. "De accountancy kenmerkt zich door een sterke mate van homogeniteit. Er is een zware vooropleiding, er is permanente educatie, een gedragscode en tuchtrecht. Dit zijn ingrediënten waarbij een beroepsgroep zich onderscheidt ten opzichte van andere groepen."

"Een eed kan in dit geval werken, het liefst vrijwillig. Het is een sluitstuk op de voorgenoemde zaken en zou gezien moeten worden als een teken van her- en erkenning. Het zou een eer moeten zijn om de eed af te mogen leggen. Daarbij is het een belangrijk extern statement."

Bankiers zitten in een andere fase, zo vervolgt Loonen. "Een beroepscode is in de maak en tuchtrecht wordt opgezet. Daarenboven zal de bankierseed, zoals het wetsvoorstel er nu ligt, op alle medewerkers van banken van toepassing zijn. Dit is een belangrijk onderscheid ten opzichte van de accountant. Daar zijn administratief medewerkers niet onderhevig aan tuchtrecht en gedragscode."

Binden

De onderzoekers waarschuwen dat een beroepseed ook averechts kan werken. "Als het instrument niet serieus wordt genomen, wordt het iets lacherigs dat ook de waarde van de beroepseed in andere sectoren kan aantasten", zegt Rutgers.

"Een beroepseed is er omdat niet alle gedrag te reguleren is. In sommige beroepen is er daarom grote behoefte aan een moreel kompas. Daar wil je mensen aan binden. Professionals als artsen beseffen hoe zwaar deze verbintenis via de eed weegt."

"Maar het probleem met de bankierseed is dat die geen betrekking heeft op een beroep maar op een sector. Daardoor is de kans dat de mensen het als iets van henzelf ervaren minder groot. Daar komt mogelijk ook de weerstand vandaan van de financieel adviseurs tegen de bankierseed."