Nieuws 12 juni 2019

Rekenkamer: 'Belastingdienst boekt resultaten met risicomodellen'

De Belastingdienst heeft 60 miljoen euro extra belastingopbrengst gerealiseerd door geautomatiseerde risicomodellen toe te passen bij de controle van belastingaangiften.

Dat meldt de Algemene Rekenkamer, dat onderzoek deed naar de modellen. De Belastingdienst gebruikt de risicomodellen om vast te stellen bij welke belastingaangiften de risico’s op fouten het grootst zijn, zodat een belastinginspecteur de aangifte kan corrigeren. De Algemene Rekenkamer onderzocht twee risicomodellen in de praktijk. Bij het relatief eenvoudige model over btw-teruggave aan ondernemers stijgt dankzij de nieuwe aanpak de trefkans van 17 naar 34 procent van de onderzochte aangiften. Hier is volgens de Rekenkamer een extra belastingopbrengst van circa 60 miljoen euro per jaar mee gemoeid. De fiscus verwacht op termijn € 750 miljoen hogere belastingopbrengsten per jaar met de inzet van nieuwe instrumenten als risicomodellen.

Het risicomodel dat gebruikt wordt bij de inkomstenbelasting van particulieren blijkt minder goed te werken, omdat dit model geen concrete aanwijzigingen geeft waar de fout in de aangifte te vinden is. De inspecteur moet alsnog de geselecteerde aangifte helemaal handmatig controleren.

Toezichtsstrategie

Uit het onderzoek van de Rekenkamer blijkt verder dat de risicomodellen alleen aangiften selecteren waarvan het vermoeden bestaat dat er te weinig belasting is afgedragen. "De aangifte wordt niet geselecteerd als een belastingplichtige zichzelf tekort doet. Dat sluit niet aan bij de toezichtstrategie van de Belastingdienst", aldus de Rekenkamer. In reactie kondigt de staatssecretaris van Financiën aan de risicomodellen op dit aspect aan te passen.

Behandelcapaciteit

De Belastingdienst heeft niet genoeg capaciteit om alle aangiften te controleren. Op jaarbasis signaleert de Belastingdienst circa 1 miljoen meldingen van mogelijke fouten in de aangiften, terwijl er daarvan uiteindelijk 350 duizend door een belastinginspecteur nader bekeken kunnen worden. De risicomodellen zorgen ervoor dat de aangiften met de hoogste kans op fouten worden geselecteerd voor handmatige controle.

Hoeveel aangiften worden gecontroleerd is echter afhankelijk van de beschikbare behandelcapaciteit. Er wordt geen afweging gemaakt tussen extra personeel inzetten en wat dit aan meeropbrengst kan opleveren. De Algemene Rekenkamer vindt dat de verantwoordelijk staatssecretaris van Financiën de afweging tussen capaciteit en risico helder moet maken aan de Tweede Kamer. Dat gebeurt nu volgens de Rekenkamer niet.

Privacy

De wijze waarop door de Belastingdienst met de privacy van burgers wordt omgesprongen is bij de onderzochte modellen op orde. Collegelid Francine Giskes: "Wij hebben in dit onderzoek geen profilering aangetroffen waarbij de Belastingdienst op onethische wijze kenmerken van belastingplichtigen in de onderzochte modellen inbouwt en waardoor bepaalde groepen burgers meer dan anderen gecontroleerd worden. De Belastingdienst is zich bij de door de Rekenkamer onderzochte aangifteprocessen bewust van de maatschappelijke gevoeligheden bij het gebruik van algoritmes en data."

Voor een zorgvuldige omgang met data van burgers en bedrijven beveelt de Algemene Rekenkamer een sterkere betrokkenheid van het management aan bij het bewaken van de rode lijnen. Ook beveelt de Algemene Rekenkamer een set van normen aan voor de toepassing van modellen en data-analyse. Die normen zouden voor de hele Belastingdienst of zelfs de hele rijksoverheid moeten gelden.

• Rapport Algemene Rekenkamer: 'Datagedreven selectie van aangiften door de Belastingdienst'