Nieuws 23 augustus 2022

Nieuwe concept-Wet toekomst accountancysector gepubliceerd

De concept-Wet toekomst accountancysector, die in juli naar de Raad van State (RvS) werd verzonden, is gepubliceerd. Als het aan het ministerie van Financiën ligt, geldt een aanwijsbevoegdheid straks voor alle controleplichtige ondernemingen. Ook worden de kwaliteitsindicatoren wettelijk verankerd. Een advies van NBA en CEA over de vakbekwaamheid van buitenlandse accountants is overgenomen.

De concept-Wet toekomst accountancysector is vooral een aanpassingswet, die in bestaande wetten voor het accountantsberoep (Wta, Wab en Wtra) de nodige wijzigingen en toevoegingen regelt. De wet werd medio 2021 al ter consultatie gepubliceerd maar is op een aantal punten aangepast, voordat hij eind juli jl. voor advies naar de Raad van State werd gestuurd.

Aanwijsbevoegdheid

Opvallend is de brede aanwijsbevoegdheid die bij de NBA wordt neergelegd. Organisaties die geen accountant kunnen vinden voor hun wettelijke controle kunnen zich wenden tot de beroepsorganisatie, die dan een accountant moet aanwijzen.

De regeling geldt voor alle controleplichtige ondernemingen en instellingen. De NBA pleitte bij de consultatie van de nieuwe wet voor beperking van de aanwijsbevoegdheid tot alleen organisaties in het oob-segment (organisaties van openbaar belang), in verband met een mogelijk aanzuigende werking van de regeling. In de conceptwet is toch gekozen voor de verbreding. Eind juni waren er, volgens een overzicht van beleggersvereniging VEB, elf beursfondsen die geen accountant kunnen vinden.

Voordat een beroep wordt gedaan op aanwijzing moet wel sprake zijn van "redelijke en tijdige inspanning" om zelf een accountant te vinden. Daarvoor moet de desbetreffende onderneming of instelling ook bewijs aandragen bij de NBA. Bovendien moet met "een onderbouwde weergave van de door de onderneming of instelling vernomen reden of redenen" worden aangegeven waarom het vinden van een controlerend accountant niet is gelukt.

Het bestuur van de NBA moet vervolgens binnen acht weken beslissen of de aanvraag voor aanwijzing van een accountantsorganisatie wordt toegewezen. In het besluit kunnen "nadere eisen" worden gesteld aan de uitvoering van de controle-opdracht. Ook meldt de NBA de aanwijzing bij de AFM en publiceert die in de Staatscourant.

In de concept Memorie van Toelichting (MvT) bij de nieuwe wet wordt uitgebreid ingegaan op de aanwijsbevoegdheid. Daarbij wordt benadrukt dat de onafhankelijkheidsregels moeten worden gerespecteerd en dat de kwaliteit van het werk overeind moet blijven. Bij het aanwijzen van een kantoor moet de beschikbare capaciteit worden meegewogen en kan worden gekeken naar mogelijke sectorkennis.

Kwaliteitsindicatoren

Ook nieuw en daarmee een aanpassing van de Wet op het accountantsberoep zijn de audit quality indicators (AQI's), aan de hand waarvan vergunninghoudende kantoren periodiek moeten rapporteren aan de NBA. De beroepsorganisatie maakt die gerapporteerde informatie openbaar en evalueert de geschiktheid en volledigheid van de kwaliteitsindicatoren na een nog te bepalen periode.

Opmerkelijk bij de kwaliteitsindicatoren is dat rapportage door het betrokken kantoor geschiedt met vermelding van de naam van de betrokken externe accountant; dit ondanks eerdere bezwaren van de Autoriteit Persoonsgegevens. Ook spreekt de wet van een maximale bewaartermijn van de aan de NBA gerapporteerde informatie, die door een algemene maatregel van bestuur nader moet worden bepaald.

De initiële kosten voor het rapporteren over de kwaliteitsindicatoren, die eerder door de kwartiermakers zijn opgesteld, worden in de MvT geraamd op circa 5,2 miljoen euro. Die raming is gebaseerd op een gemiddelde investering van € 19.200 per accountantsorganisaties, waarbij het ministerie uitgaat van 260 accountantsorganisaties met AFM-vergunning. De NBA moet volgens de MvT rekenen op ruim twee ton aan initiële kosten voor het via een digitale omgeving kunnen openbaarmaken van de AQI’s. 

Vakbekwaamheid buitenlandse accountants

In de gepubliceerde wet is het advies van de NBA over de vakbekwaamheidseisen aan accountants uit niet-Europese landen overgenomen. In de consultatie gaven de NBA en de Commissie Eindtermen Accountantsopleiding (CEA) aan dat een mogelijkheid om vijftien jaar praktijkervaring als voltooide praktijkopleiding te kwalificeren, geen soelaas biedt voor jongere accountants uit "derde landen".

In de praktijk komen accountantsopleidingen uit derde landen nooit volledig overeen met de Nederlandse opleiding, aldus de MvT. Buitenlandse accountants kunnen via aanvullende diploma's eventuele ontbrekende kennis die hier vereist is aanvullen, zonder de volledige Nederlandse accountantsopleiding te hoeven volgen. "Bij de aanvraag van een verklaring van vakbekwaamheid bij de NBA, kan worden vastgesteld of dergelijke aanvullende cursussen noodzakelijk zijn."

Overige regelingen

Naast de genoemde aanpassingen in wetgeving, waarbij de concept-Wet toekomst accountantsberoep op punten afwijkt van het eerdere conceptwetsvoorstel, regelt de nieuwe wet een aantal andere zaken. Daarbij gaat het onder meer om de overheveling van het toezicht op de niet-oob-accountantsorganisaties naar de AFM, de stroomlijning van het tuchtrecht en de interne governance van de NBA.

Door de AFM en de NBA is een uitvoeringstoets gedaan bij de aangepaste conceptwet. De Raad van State bekijkt nu of het wetsvoorstel uitvoerbaar is en niet in strijd met de Grondwet. Vervolgens gaat het wetsvoorstel inclusief MvT en het advies van de Raad van State naar de Tweede Kamer, waar het voorstel eerst schriftelijk wordt behandeld in de Vaste Kamercommissie Financiën. Daarna verdedigt de minister het wetsvoorstel in een plenair debat met de Tweede Kamer.

Als het wetsvoorstel wordt aangenomen, gaat het naar de Eerste Kamer. Niet duidelijk is of dat nog dit jaar zal lukken.

• Voorstel van wet: Wet toekomst accountancysector (inclusief Memorie van Toelichting)