Nieuws 01 maart 2023

WODC pleit voor zelfonderzoek bedrijven bij fraude

Bij mogelijke fraude of corruptie wordt door de helft van de Nederlandse bedrijven en instellingen zelf onderzoek ingesteld. Dat zorgt voor minder druk bij opsporingsinstanties. Elf procent van de bedrijven schakelt bij zelfonderzoek een (forensisch) accountant in.

Dat blijkt uit onderzoek door de vakgroep Strafrecht en Criminologie van de Vrije Universiteit, in opdracht van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC). Minister Yeşilgöz van Justitie en Veiligheid heeft de Tweede Kamer hierover recent geïnformeerd.

Het rapport ‘Zelfonderzoek en zelfmelden van fraude en corruptie door bedrijven’ geeft uitvoering aan een verzoek vanuit de Kamer om voor- en nadelen van zelfonderzoek door bedrijven te laten onderzoeken. Daarbij moest worden gekeken naar betrouwbaarheid en bruikbaarheid van zelfonderzoek voor opsporingsinstanties en het Openbaar Ministerie en naar de vraag hoe zelfonderzoek kan worden gereguleerd.

Experts

Volgens de minister geeft het onderzoek een goed overzicht van de wijze waarop Nederland en vier andere landen (de VS, het VK, Duitsland en Frankrijk) met regulering van zelfonderzoek en zelfmelding omgaan. In Nederland is voor het onderzoek gesproken met bijna dertig experts, waarvan tien onderzoekers. In drie gevallen ging het om accountants.

De helft van de Nederlandse bedrijven en organisaties doet zelfonderzoek na het constateren van mogelijke fraude binnen de eigen organisatie. Daarbij huurt elf procent een (forensisch) accountant in en tien procent een advocaat.

Volgens de experts is het doen van zelfonderzoek positief en moet dit worden gestimuleerd om fraude en corruptie te voorkomen. Zelfonderzoek past bij de maatschappelijke verantwoordelijkheid van bedrijven en helpt tegen een tekort aan capaciteit bij opsporingsdiensten zoals het OM. Het zorgt voor meer efficiëntie en betere informatievoorziening, aldus de onderzoekers, die spreken van een "hybride aanpak van criminaliteit". Ze benadrukken het belang van een goede onderzoeksopdracht en wijzen op risico’s zoals mogelijke beïnvloeding door opdrachtgevers.

Accountants

De accountants die betrokken waren bij het onderzoek, wijzen op het belang van naleving van beroepsregels en standaarden, die een "voldoende regulerend kader" bieden voor zelfonderzoek. De onderzoekers noemen dat "niet verrassend omdat deze beroepsgroep al ruim twintig jaar aan tuchtrechtjurisprudentie en ontwikkeling van toegesneden beroepsregels kent voor dit type onderzoek. Dat is anders dan bijvoorbeeld de advocatuur".

Minister Yeşilgöz stelt dat het onderzoek "belangrijke handvatten" geeft om zelfonderzoek en zelfmelding door bedrijven beleidsmatig en juridisch uit te werken en in hoeverre dat wenselijk is. Tegelijk gaat het ook om "complexe materie met normatieve en juridische dilemma's", die vragen om nader onderzoek, zoals rondom regulering van zelfonderzoek.

De minister noemt het onderzoek daarom "een belangrijk startpunt" om in gesprek te gaan met belanghebbende partijen, zoals het OM, de advocatuur, de rechtspraak, opsporingsdiensten en het maatschappelijk verkeer. Een beleidsreactie duurt nog even, die wordt “voor het kerstreces” aan de Kamer toegezonden.

• WODC onderzoek naar zelfonderzoek en zelfmelding van fraude en corruptie door bedrijven