Nieuws 24 oktober 2024

Europese Rekenkamer: staatssteun voor herstel en industriebeleid strenger controleren

Sinds de coronacrisis en de Russische inval in Oekraïne heeft de Europese Commissie (EC) haar staatssteunregels snel versoepeld, zodat EU-landen bedrijven overeind konden houden. De Europese Rekenkamer stelt dat de EC hierdoor minder goed in staat is toezicht te houden op dergelijke steun.

Hoewel de staatssteun sinds 2020 aanzienlijk is toegenomen, beschikt de Europese Commissie over onvoldoende informatie over de maatregelen van lidstaten en de impact ervan op het concurrentievermogen. Ook verschillen de regels voor steunverlening aan nationale industrieën per lidstaat. Dat kan de interne markt van de EU ondermijnen, aangezien de landen verschillende financiële middelen tot hun beschikking hebben.

In zijn jongste rapportage haalt de Europese Rekenkamer onder meer aan dat het Nederlandse kabinet tijdens de coronapandemie bedrijven subsidies heeft toegekend voor omzetverlies, zonder dat die hoefden aan te tonen dat dat was veroorzaakt door de pandemie.

Wat Nederland heeft gedaan is niet fout, aldus de Rekenkamer. Maar het is een goed voorbeeld van hoe de onduidelijke Europese regelgeving over staatssteun kan zorgen voor een ongelijk speelveld tussen ondernemingen.

Crises

In de EU is staatssteun voor bedrijven over het algemeen verboden, omdat dat de concurrentie op de interne markt kan verstoren. Onder specifieke omstandigheden kan overheidsingrijpen echter wenselijk en zelfs noodzakelijk zijn.

In de afgelopen jaren heeft de EC drie tijdelijke staatssteunkaders opgezet, waarmee de lidstaten bedrijven kunnen ondersteunen die door diverse crises getroffen zijn: de coronapandemie in 2020, de Russische inval in Oekraïne in 2022 en in 2023 de noodzaak om steun voor de European Green Deal te faciliteren.

De uitgaven voor staatssteun in de EU zijn sindsdien bijna verdrievoudigd, van ongeveer 120 miljard euro per jaar vóór de crisis tot meer dan 320 miljard euro in 2020 en 2021 en bijna 230 miljard euro in 2022.

Monitoring

Tijdens de genoemde crises heeft de Europese Commissie de monitoring van staatssteun teruggeschroefd. Ook heeft zij tot nu toe geen gestructureerde aanpak ingevoerd voor het opsporen van gevallen van niet-aangemelde steun.

Daarnaast wordt staatssteun steeds vaker gebruikt om de doelstellingen van het industriebeleid te ondersteunen, zoals het versterken van de strategische onafhankelijkheid van de EU en het bevorderen van de transitie naar een klimaatneutrale economie.

Tot slot merken de auditors van de Europese Rekenkamer op dat nu niet transparant genoeg is wie staatssteun ontvangt. De lidstaten verstrekken met name geen volledige en betrouwbare gegevens over de daadwerkelijk door hen verleende steun. Hierdoor kan de EC deze steun moeilijker monitoren.