Nieuws 28 februari 2024

CPB pleit voor overheidsingrijpen om arbeidskrapte op te lossen

De overheid moet een rem zetten op eigen uitgaven en scherpe keuzes maken in het aanpakken van de krapte op de arbeidsmarkt.

Dat zegt het Centraal Planbureau (CPB) in een beschouwing die hoort bij het Centraal Economisch Plan 2024. De krapte op de Nederlandse arbeidsmarkt is historisch hoog. "Het aantal vacatures per hoofd van de beroepsbevolking is sinds het begin van de metingen in 1946 nog nooit zo hoog geweest", schrijft het CPB. Traditionele oplossingen, zoals hogere lonen, betere arbeidsvoorwaarden en productiviteitsstijging zullen de krapte wel iets doen afnemen, maar die aanpassingen werken traag door, en niet in alle sectoren. De personeelstekorten maken het moeilijker oplossingen te realiseren voor maatschappelijke uitdagingen op het gebied van onder meer wonen, zorg, onderwijs en de energietransitie. 

Als oorzaak van de tekorten wijst het CPB naar een aantal oorzaken. De vergrijzing speelt wel een rol, maar die wordt door het verhogen van de AOW-leeftijd wel enigszins gedempt. Een veel grotere rol is de flinke toename van overheidsuitgaven. "Die toegenomen overheidsuitgaven hebben bijgedragen aan de hoogconjunctuur. Dat zorgt voor een extra economische activiteit, en dat leidt weer tot extra vraag naar arbeidskrachten. Een deel van de overheidsuitgaven is direct gericht op extra personeel. Voorbeelden hiervan zijn intensiveringen in defensie, asiel-/vluchtelingenopvang en onderwijs", aldus het CPB.

Pandemie

Ook de overheidssteun tijdens de coronacrisis heeft volgens het planbureau een dempend effect gehad op de dynamiek op de arbeidsmarkt. "De steun was in de eerste fase van de pandemie nodig om te voorkomen dat bedrijven failliet zouden gaan en een grote groep werknemers werkloos zou raken. De keerzijde hiervan was dat minder mensen beschikbaar kwamen voor de arbeidsmarkt."

Minder productieve ondernemingen die normaal gesproken kopje onder zouden zijn gegaan, bleven ook mensen in dienst houden. En de vraag naar arbeid veranderde ook, bijvoorbeeld vanwege de flinke werving door de GGD in verband met de vaccinatiecampagne.

Vraagkant

Het CPB ziet dus de echte oplossing aan de vraagkant. "De overheid kan zelf iets doen door scherpe keuzes te maken in welke maatschappelijke uitdagingen het eerste worden aangepakt en door de eigen uitgaven minder te laten groeien."

Het CPB adviseert verder dat de overheid financiële middelen vrijmaakt om de arbeidsvoorwaarden in specifieke collectieve sectoren te verbeteren, zodat die beter kunnen concurreren met private sectoren. "Deze maatregelen zorgen voor meer arbeidsdynamiek: Personeel verplaatst zich van sectoren die worden afgeremd naar sectoren waarin wordt geïnvesteerd. Daarnaast kan de arbeidsvraag in de collectieve sector mogelijk worden verkleind, bijvoorbeeld door versimpelen van complexe wet- en regelgeving", aldus het planbureau.

• Centraal Economisch Plan 2024 - Beschouwing