Nieuws 07 oktober 2025

BDO: Zorgsector stagneert, versnelling transformatie cruciaal

Er zijn op korte termijn daadkrachtige keuzes nodig om de benodigde transformatie van de zorgsector te realiseren. De zorgen over de financiële resultaten van algemene ziekenhuizen en universitaire medische centra (UMC's) blijven op basis van de cijfers over 2024 bestaan.

Tegelijkertijd bedreigen politieke instabiliteit en trage besluitvorming de uitvoering van het Integraal Zorgakkoord (IZA) en het Aanvullend Zorg- en Welzijnsakkoord (AZWA). De noodzaak voor ziekenhuizen om samen met overheid, financiers, zorgaanbieders, brancheorganisaties en professionals tot duurzame oplossingen te komen, wordt dan ook steeds urgenter.

Dat blijkt uit de Benchmark Ziekenhuizen/UMC's 2025 van BDO, het jaarlijks onderzoek naar de financiële gezondheid van algemene ziekenhuizen en UMC's. Dit jaar zijn 59 algemene ziekenhuizen en zeven UMC's onderzocht, op basis van de gedeponeerde jaarverslagen over 2024.

Algemene ziekenhuizen: iets betere financiële prestaties

De algemene ziekenhuizen laten ten opzichte van 2023 een voorzichtig herstel zien. Het gemiddeld rapportcijfer voor deze ziekenhuizen steeg van een 5,4 naar een 6,1. De resultaatmarge stijgt weer (van 1,2 naar 1,9 procent), nadat dit in vorige jaren nog daalde. Lagere financiële lasten en het uitblijven van extra afschrijvingen waren hier vooral de oorzaak van. Ook hebben algemene ziekenhuizen minder verplichtingen bij banken: de financieringsleverage (berekend als Net Debt/EBITDA) daalde van 2,19 naar 1,64.

Wel namen de personele verplichtingen opnieuw fors toe, tot inmiddels een bedrag van € 15.400 per fte. Ook de personeelsquote, het aandeel van de personeelskosten in relatie tot de opbrengsten, steeg iets. 

De investeringsachterstanden in vastgoed blijven een pijnpunt: 39 van de 59 ziekenhuizen hebben verouderd vastgoed, waarvan 30 procent zelfs niet voldoet aan de EBITDA-norm van banken, wat de toegang tot financiering bemoeilijkt. Het operationeel resultaat nam beperkt toe van 7,2 procent in 2023 naar 7,5 procent in 2024. Dat blijft structureel te laag, aldus BDO.

"We zien dat ondanks de iets betere financiële prestaties er 'onder de motorkap' nog steeds sprake is van grote uitdagingen, met name door de investeringsachterstanden en de stijgende personeelskosten", aldus Mike Tagage, voorzitter Branchegroep Zorg bij BDO. "Dat vraagt om verandering en is ook al enkele jaren duidelijk, alleen het moment dat die veranderingen écht moeten worden gerealiseerd, komt wel steeds dichterbij. De sector zal nu zelfs moeten versnellen."

UMC's: verder dalende cijfers

Academische ziekenhuizen noteerden over 2024 een 6,5 als rapportcijfer, een daling ten opzichte van 2023 (7,0). Daarmee daalt dit cijfer voor het tweede jaar op rij. Voor het eerst sinds 2018 noteerden twee UMC’s zelfs een onvoldoende als gemiddeld cijfer.

Het lagere rapportcijfer ten opzichte van een jaar eerder wordt met name veroorzaakt door een daling van het gemiddelde operationele resultaat (EBITDA-marge). Dit daalde met 1 procentpunt ten opzichte van 2023 naar 6,3 procent. Daarmee is een trendbreuk zichtbaar; sinds 2020 steeg de EBITDA-marge namelijk jaarlijks. De EBITDA-marges worden vooral onder druk gezet door de fors hogere personeelsquote bij UMC’s (58,8 naar 60,1 procent). De kosten voor personeel stegen met 8,3 procent, met name door cao-ontwikkelingen.

BDO ziet dat met de mindere resultaten van de UMC’s ook het toekomstperspectief van de zorgsector als geheel verder onder druk staat. "UMC's bieden niet alleen complexe zorg, maar spelen bijvoorbeeld ook een cruciale rol in de opleiding van zorgprofessionals en verrichten innovatief wetenschappelijk onderzoek", aldus Tagage. "Dat zijn allemaal belangrijke elementen in de broodnodige transformatie naar een toekomstbestendige zorgsector."

Versnelde transformatie

Om de noodzakelijke versnelling van de zorgtransformatie te bereiken, zijn volgens BDO radicale keuzes op korte termijn nodig. In het rapport worden vijf oplossingsrichtingen aangedragen, die samenhangen met de belangrijkste knelpunten in de zorgsector:

1. Focus: maak strategische keuzes en voer een maatschappelijk debat
   De zorgkosten staan steeds meer onder druk door stijgende personeelskosten. Door andere maatschappelijke prioriteiten, zoals uitgaven voor defensie, lijkt de druk op zorgbudgetten nog groter te worden. Heldere keuzes op ingewikkelde maatschappelijke thema's zijn nodig.

2. Laat ziekenhuizen resultaat gebruiken voor nieuwe investeringen
   Noodzakelijke investeringen in bijvoorbeeld vastgoed, digitalisering of (medische)technologie zijn niet altijd mogelijk door te lage operationele resultaten. Door ziekenhuizen toe te staan de opbrengsten van duurzame resultaatverbeteringen te behouden, is dit aan te pakken. Nu BDO ziet de winst die ontstaat door besparingen, bijvoorbeeld een hogere arbeidsproductiviteit dankzij automatisering, nu nog te vaak verdampen bij contractonderhandelingen.

3. Systeempartners: werk regionaal samen en neem de regie
   Door meer in te zetten op regionale samenwerking bij nieuwbouwinitiatieven, wordt voorkomen dat ziekenhuizen individueel investeren in vastgoed. Ook vergroot het de onderlinge samenwerking en kennisdeling en meer lucht voor investeringen.

4. Investeer in digitalisering, data en artificial intelligence (AI)
   Verdere digitalisering en de inzet van AI dragen bij aan het verbeteren van de productiviteit in de zorg en het verminderen van de personeelsdruk. Belangrijk is om te bezien hoe dit in de backoffice van ziekenhuizen kan worden toegepast.

5. Modern werkgeverschap: maatwerk en toekomstig HR-beleid
   De personeelskosten in de sector stijgen sneller dan de omzet, met name door cao-afspraken en levensfaseregelingen, die vaak in trek zijn bij medewerkers met een langjarig dienstverband. Door ook te kijken wat jongere medewerkers willen, voorkomen ziekenhuizen dat ze een soort ‘levensverzekeraar’ worden. Ook verhoogt het de aantrekkelijkheid van de sector op de arbeidsmarkt.

BDO benadrukt dat ondanks de grote uitdagingen voor ziekenhuizen, er wel degelijk oplossingen voorhanden zijn om de sector versneld toekomstbestendig te maken.

• BDO Benchmark Ziekenhuizen/UMC's 2025