Nieuws 12 november 2025

LTO, BBB en Flynth kritisch over landbouwrapport Deloitte

Een recent rapport van Deloitte, waarin wordt geconcludeerd dat de maatschappelijke kosten van de Nederlandse landbouw de opbrengsten ver overstijgen, is kritisch ontvangen door zowel belangenorganisatie LTO als politieke partij BBB. Ook de collega's van Flynth zijn kritisch over het onderzoeksrapport.

Het onderzoek van Deloitte, getiteld The Hidden Bill, geeft aan dat de landbouw de samenleving zo’n 5,3 miljard euro per jaar kost. De economische waarde van de landbouw is circa 13,3 miljard euro per jaar, maar de jaarlijkse maatschappelijke kosten torenen daar met ongeveer 18,6 miljard euro hoog bovenuit.

Het gaat onder meer om milieuschade, gezondheidseffecten en het verlies van biodiversiteit, aldus de analyse. Het onderzoek geeft volgens LTO, BBB en Flynth echter een vertekend beeld van de sector en negeert de economische realiteit, stellen zij.

LTO

Volgens belangenorganisatie LTO Nederland gaat Deloitte uit van een hypothetisch scenario, waarin de landbouw helemaal omschakelt naar biologisch, zonder rekening te houden met markt, consument of wereldhandel. "De rekensommen zijn alleen betekenisvol in een wereld waarin de consument, de markt en (wereld)handel niet bestaan en waarin de wereld bovendien ophoudt bij de Nederlandse landsgrenzen", aldus LTO.

Daarnaast stelt LTO dat de analyse van Deloitte alleen kijkt naar de primaire landbouwproductie, die ongeveer 1,4 procent van het BBP vertegenwoordigt, en niet naar de gehele agrofoodketen die circa 7 procent van het BBP beslaat. "Daarmee maakt Deloitte een karikatuur van de balans tussen kosten en baten." LTO vindt dat het rapport zijn doel voorbijschiet en alleen bepleit om de Nederlandse voedselproductie naar het buitenland te verplaatsen.

BBB

Ook de BoerBurgerBeweging (BBB) reageert scherp op het rapport en kan zich niet vinden in de conclusies van Deloitte. BBB sluit zich aan bij de opmerkingen van LTO over een weinig realistisch scenario van volledige omschakeling naar biologisch, wat het risico op productieverlies vergroot en kan leiden tot 'milieulekkage'; verschuiving van uitstoot naar landen met minder strenge normen. 

Volgens de politieke partij kan beleid dat wordt gebaseerd op de analyse van Deloitte schadelijke gevolgen hebben voor de sector en voor de regionale economie.

Flynth

Flynth is in een opiniebijdrage op de eigen website eveneens kritisch over de conclusies van Deloitte. "Hoewel een kritische blik op de landbouw waardevol kan zijn, roept dit onderzoek belangrijke vragen op over de volledigheid van de analyse en de context waarin de cijfers worden gepresenteerd", stelt de accountants- en adviesorganisatie.

Net als LTO benadrukt Flynth dat het rapport maar een deel van de economische waarde van de sector in beeld brengt. "Het rapport richt zich uitsluitend op de toegevoegde waarde van de primaire landbouw en laat de bredere food- en agriketen buiten beschouwing. Het totale ecosysteem vertegenwoordigt circa 150 miljard euro, oftewel ongeveer 15 procent van het Nederlandse bbp."

Ook Flynth erkent dat milieu-uitdagingen en biodiversiteitsverlies serieuze aandacht verdienen, maar "tegelijkertijd vervult Nederland internationaal een leidende rol in duurzame en innovatieve vormen van agrarisch ondernemerschap". Volgens het kantoor zet het rapport de landbouwsector "in een negatief daglicht".