Nieuws Vandaag

AFM benadrukt belang van grip op randvoorwaarden voor goede accountantscontrole en vraagt aandacht voor risicovolle cliënten

Tijd, middelen en honoraria zijn belangrijke randvoorwaarden die ruimte creëren voor een zorgvuldige uitvoering van wettelijke controles. Daarom is het belangrijk dat accountantsorganisaties voldoende grip hebben op die randvoorwaarden. Ook moeten kantoren goed zicht houden op risicovolle cliënten, stelt toezichthouder Autoriteit Financiële Markten (AFM).

De randvoorwaarden voor de goede controle belicht de AFM in een rapport dat op 19 december is gepubliceerd. In 2025 heeft de AFM toezichtactiviteiten uitgevoerd naar de genoemde randvoorwaarden bij accountantsorganisaties met een reguliere vergunning. In het rapport worden die observaties en en ook goede praktijkvoorbeelden gedeeld met de sector.

De AFM moedigt accountantsorganisaties met een reguliere vergunning aan om daarmee zelf te reflecteren op de inzet van de randvoorwaarden. Ook biedt de toezichthouder een self assessment aan hiervoor.

Belang van voldoende grip

Een gezonde organisatiecultuur binnen accountantsorganisaties is essentieel voor het waarborgen van een continue focus op kwaliteitsverbetering in de wettelijke controle, stelt de AFM. Wanneer financiële prestaties te veel leidend worden, bestaat het risico dat de aandacht voor kwaliteit onder druk komt te staan.

Daarom is het belangrijk dat accountantsorganisaties voldoende grip hebben op de inzet van tijd en middelen en dat zij een passend honorarium in rekening brengen. Volgens de AFM is dat niet omdat deze factoren op zich kwaliteit garanderen, maar omdat het belangrijke randvoorwaarden zijn die ruimte creëren voor een zorgvuldige uitvoering van de wettelijke controle.

Toezichtactiviteiten

De AFM heeft in 2025 bij accountantsorganisaties met een reguliere vergunning toezichtactiviteiten uitgevoerd naar de inzet van tijd en middelen en de in rekening gebrachte honoraria. Zo is een risicoanalyse gemaakt met gebruik van de data die accountantsorganisaties aanleveren via de standaarduitvragen van de AFM.

Ook is een onderzoek gedaan bij tien accountantsorganisaties met een reguliere vergunning. Daarbij is beoordeeld hoe de inzet van tijd en middelen en de in rekening gebrachte honoraria zijn geborgd binnen het stelsel van kwaliteitsbeheersing en hoe deze randvoorwaarden zijn toegepast bij twee geselecteerde wettelijke controles per accountantsorganisatie.

De AFM deelt de observaties en goede praktijkvoorbeelden met alle accountantsorganisaties met een reguliere vergunning, maar publiceert ook alvast enkele daarvan.

Observaties

Alle onderzochte accountantsorganisaties beoordelen of er voldoende tijd, middelen en gekwalificeerd personeel beschikbaar zijn, aldus de toezichthouder. Vaak worden planningen opgesteld en gemonitord via periodieke overleggen. De meeste accountantsorganisaties evalueren na afronding van een controleopdracht of de begrote uren toereikend waren en verwerken dit in de begroting van de volgende opdracht.

Wat beter zou kunnen, is dat de evaluatie onderdeel wordt van het beleid. Een goed praktijkvoorbeeld is een planner die géén onderdeel is van het opdrachtteam, wat zorgt voor een objectiever perspectief op capaciteit en tijd.

Als het gaat over het honorarium beoordelen de meeste externe accountants voorafgaand aan de opdrachtaanvaarding of -continuering of dit toereikend is. Een onderbouwde toelichting hierover ontbreekt echter nog vaak in het controledossier, vindt de AFM. Een goed praktijkvoorbeeld is dat een accountantsorganisatie jaarlijks inbreng ophaalt bij alle teamleden over alle opdrachten, waarbij het honorarium een vast onderdeel vormt.

Risicovolle cliënten

In 2025 besteedde de AFM in haar toezicht op accountantsorganisaties ook aandacht aan het thema 'risicovolle cliënten'. Het onderkennen en beheersen van risico’s bij cliënten is belangrijk voor de accountantsorganisatie zelf én voor de kwaliteit van de wettelijke controle. Daarom deelt de AFM inzichten, vanuit de toezichthouder en de sector zelf, waar kantoren zelf mee aan de slag kunnen gaan.

De AFM identificeert risicovolle cliënten op basis van datapunten uit de data-uitvraag wettelijke controles. De twee indicatoren die daarbij worden gehanteerd gaan over karakteristieken van de cliënt (bijvoorbeeld activiteiten in als corrupt bekendstaande landen, of negatieve publiciteit wegens mogelijke integriteitsschendingen) en de omvang van de cliënt.

Als accountantsorganisaties risicovolle cliënten bedienen, kan dat maatschappelijke, organisatorische en persoonlijke gevolgen hebben, benadrukt de AFM. In 2025 organiseerde de toezichthouder over dat thema een rondetafelgesprek met middelgrote accountantsorganisaties en hield individuele gesprekken met een aantal kleinere accountantsorganisaties. "De kennisdeling, uitwisseling van ervaringen en reflectie werden als zeer waardevol ervaren", aldus de AFM.

De toezichthouder verwacht dat accountantsorganisaties cliëntrisico’s in de praktijk onderkennen en mitigeren en binnen hun organisaties meer aandacht geven aan het thema risicovolle cliënten.

In gesprek met de sector

De AFM moedigt accountantsorganisaties aan om te reflecteren op de uitkomsten van de toezichtactiviteiten, eventueel met behulp van de aangeboden self-assessment en observaties en goede praktijkvoorbeelden uit het onderzoek. De toezichthouder blijft naar eigen zeggen in gesprek met de sector en blijft periodiek monitoren. "Met waar nodig vervolgactiviteiten."

De AFM heeft in de laatste weken van dit jaar verschillende publicaties en rapporten uitgebracht over de accountantssector. Zo stond de toezichthouder eind november opnieuw stil bij de frauderisicoanalyse door accountantsorganisaties en verscheen deze maand nog een verkennend onderzoek naar het gebruik van audittools bij de controle.