Nieuws Vandaag

AFM is blij met gebruik van geavanceerde audittools door kantoren

Door gebruik van geavanceerde audittools kunnen accountantsorganisaties efficiënter werken en hogere kwaliteit bieden. Ook maakt het ze aantrekkelijker als werkgever. De Autoriteit Financiële Markten (AFM) moedigt het gebruik van zulke tools aan, mits verantwoord en beheerst. Het vraagt wel om een stevig fundament en daar is nog ruimte voor verbetering, aldus de toezichthouder.

De AFM spreekt in een verkennend onderzoek van een "hausse" aan vernieuwende audit-tooling, waaronder inmiddels ook tools die gebruik maken van (Gen)AI. Volgens AFM'ers Patrick Sohier en Sean Weggelaar neemt het gebruik van dergelijke geavanceerde audittools toe, mede omdat bestaande controlepakketten worden uitgefaseerd en vervangen door nieuwe technologie.

Het is ook nodig om de voortschrijdende digitalisering bij controlecliënten bij te houden. De behoefte aan meer efficiency vanuit private equity-partijen, die inmiddels bij veel accountantsorganisaties aan boord zijn, speelt eveneens een rol.   

Blij

Voor de verkenning onderzocht de AFM het gebruik van audittools bij elf accountantskantoren met een reguliere vergunning en bij twee oob-accountantsorganisaties. Ook werden acht leveranciers van audittools in het onderzoek meegenomen. "Wij worden wel blij van het gebruik van audittools", aldus Weggelaar. "Het maakt de kwaliteit beter en is ook aantrekkelijk voor jong talent."

De toezichthouder is dus positief over zulke tools en jaagt het gebruik ervan aan, mits op een beheerste manier. Belangrijke  rode draad is het samenwerken met andere disciplines, zoals it-auditors. Vertrouwen is het fundament van het accountantsberoep, benadrukt de AFM. Audittools zijn niet zaligmakend en accountants moeten begrijpen wat ze wel en niet allemaal kunnen.

Inzet van AI

De inzet van audittools die gebruik maken van (Gen)AI zit in de bovenste laag van de denkbeeldige toren van de AFM. Daarvoor gelden drie extra verwachtingen: de mens blijft eindverantwoordelijk voor controle en interpretatie van uitkomsten, de AI-resultaten moeten traceerbaar of reproduceerbaar zijn en de veiligheid van data staat centraal.

De snelle opkomst van AI is begrijpelijk, maar het is een hulpmiddel en mag nooit een vervanging worden van een professioneel oordeel. Gebruik ervan vraagt om oplettendheid, aldus Sohier. "Als ik GenAI honderd keer dezelfde vraag stel, krijg ik niet honderd keer hetzelfde antwoord." Data moeten veilig zijn en AI en GenAI mogen nooit een blackbox zijn in het controleproces, benadrukt de toezichthouder: durft een accountant zijn hand in het vuur te steken voor de uitkomsten?

"Je kunt niet zomaar ChatGPT vragen om de grootste risico's in een controle te benoemen", aldus Weggelaar. Gebruik van AI ziet er soms mooi uit, maar in hoeverre kun je erop vertrouwen. "De accountant blijft eindverantwoordelijk", stelt Sohier. "Dat AI een blackbox is, doet aan die eindverantwoordelijkheid niks af."

Twaalf bouwstenen

De AFM ziet op basis van het verkennend onderzoek dat enkele grotere organisaties voorop lopen wat betreft beleid en risicobeheersing, maar er is overal nog ruimte voor verbetering. De toezichthouder benoemt een aantal good practices en enkele voorbeelden van hoe het niet moet. Ook bij gebruik van audittools moet de focus blijven liggen op goede en consistente controle, benadrukt Sohier. "De tool is niet het doel."

De AFM presenteert in het onderzoek twaalf 'bouwstenen' die moeten helpen bij beheerst gebruik van tooling. Uitgangspunt daarbij is een stevig fundament van risicomanagement en informatiebeveiliging. Borg de kwaliteit van data en analyses en pas tooling bewust en gecontroleerd toe in het controleproces, stelt de toezichthouder. "De onderste lagen van de 'toren' moeten eerst goed op orde zijn, voordat je innovatieve technologie zoals AI inzet."

Weggelaar ziet bij de onderzochte kantoren een aantal dingen heel goed gaan, zoals de multidisciplinaire samenwerking. Wat nog beter kan, is het gebruik van de verschillende functies van audittools. "Dat betekent soms de vraag stellen: 'wat doet dit knopje?'"

Hard gewerkt

De AFM roept accountantsorganisaties op om het gebruik van audittools kritisch te evalueren en met de bouwstenen verder te bouwen aan een robuust bouwwerk. Ook het opleiden van mensen is daarbij van belang. "Geavanceerde tooling, waaronder (Gen)AI, kan accountantsorganisaties veel opleveren", meent ook AFM-bestuurder Hanzo van Beusekom. "Daarvoor is het cruciaal dat de basis op orde is. Voor AI zijn traceerbaarheid en dataveiligheid cruciaal en de accountant moet volledig kunnen instaan voor zijn oordeel."

Binnen de AFM heeft een team van vier mensen bijna heel 2025 gewerkt aan het eerste verkennend onderzoek, waarbij vooral naar de opzet van beleid rondom auditttools en gebruik van technologie is gekeken. In 2026 gaat de toezichthouder een en ander ook daadwerkelijk toetsen.

De twee AFM'ers zijn blij met de medewerking van de betrokken kantoren bij dit eerste onderzoek, waaraan hard gewerkt is. "De lokale pizzeria weet dat inmiddels ook", aldus Weggelaar. 

AFM-onderzoek: '12 bouwstenen voor beheerst gebruik van audit-tooling'