China!
Loopt Europa het gevaar te vervallen tot museum? Als je sommige topmanagers en aanverwanten beluistert, zou je het bijna gaan geloven. China! Spectaculaire groei, razendsnelle ontwikkeling, lage lonen, miljoenen ingenieurs, alles sneller. En groter! Een zesbaansrondweg bouwen in de tijd waarin we hier al vergaderend een kilometertje vluchtstrook aanleggen! De conclusie wordt vanzelfsprekend geacht: we raken achterop, zakken weg en moeten stevige hervormen om deze dreiging te keren.
Tijd voor een optimistische noot. Allereerst is economische groei geen zero sum game. Dat leert Ricardo's theorie van de comparatieve kostenverschillen, maar ook een simpel vraagje volstaat om de ‘China groeit, dus wij lopen gevaar'-redenering door te prikken. Heeft het Duitse Wirtschaftswunder Nederland economisch benadeeld? Deed de opkomst van Japan en Zuid-Korea Europa terugvallen? Economische groei is geen gevecht om één economische taart van vaste omvang. Door economische ontwikkeling groeit de hele taart.
Dat zwaartepunten in de wereldeconomie verschuiven, hoort daarbij. Nederland bekleedt de dominante positie uit de VOC-tijd al lang niet meer en de textiel en scheepsbouw verhuisden naar elders, maar toch gaat het hier economisch nog altijd vrij aardig. Net als in Spanje, Groot-Brittannië, de VS en Japan. Omstandigheden (loonniveau, democratisering, technologie) veranderen, de internationale arbeidsverdeling wijzigt, sectoren passen zich aan. En dat zal zo blijven gaan. SER-voorzitter Alexander Rinnooy Kan wees er al eens op dat het Chinese aandeel in de wereldeconomie in 1800 groter was dan nu.
En dan nog twee kanttekeningen bij deze discussie. Allereerst is er het vervelende bijeffect dat vrijwel elk beleidsonderwerp in economische termen wordt gegoten. Omdat we ‘alles op alles moeten zetten in de mondiale race' staan vrijwel alle discussies - van studiekeuze en kinderopvang tot onderwijs - in het teken van Het Grote Economische Doel. Toch zou het goed zijn om ons eerst eens af te vragen tot welke prijs we onze economische positie en groei willen veiligstellen. De gedachte ‘Bruto Nationaal Product = welvaart' ligt voor de hand, zeker voor wie werkt in de financiële sector, maar getuigt van een achterhaald welvaartsbegrip. Welvaart is niet louter afhankelijk van ‘economie' in enge zin. Misschien is boven een bepaald financieel welstandsniveau vrije tijd voor velen wel waardevoller.
Een ander opvallend puntje is dat degenen die het hardst roepen om een ‘nieuwe VOC-mentaliteit', zelf geen ondernemer zijn. Abusievelijk worden ze vaak ‘topondernemer' genoemd, maar hun track record bestaat doorgaans uit het gestaag opklimmen binnen één organisatie, hoogstens onderbroken door een heel enkel overstapje naar een andere loondienstbetrekking.
We zouden bijna vergeten dat echt ondernemen en echte innovatie zich vooral afspelen in het midden- en kleinbedrijf. Ook het antwoord op de mondiale economische verschuivingen zal daar vandaan komen. Accountants kunnen daar trouwens een heel nuttige functie bij vervullen, als eerste aanspreekpunt voor mkb-ondernemers.
Dit betekent allemaal niet dat (beleids)aandacht voor economisch beleid, efficiency en administratieve belemmeringen onzin is. Maar een beetje relativering en historisch besef zouden aardig zijn.
En nu we het er toch over hebben: mocht Europa toch vervallen tot 'museum', dan is de vraag of dat heel vervelend is. Beschavingen worden nooit herinnerd vanwege hun bruto nationaal product. Chinese toeristen genoeg, dus klandizie verzekerd.
Deze bijdrage is ook als column geplaatst in het aprilnummer van Accountant.