Opinie 13 november 2014

Accountant is geen panacee

In het NBA-rapport 'In het publiek belang' staat heel veel goeds, maar het bevat ook voorstellen voor verbreding van de accountantstaak die op den duur contraproductief kunnen zijn.

Het rapport stelt de verbreding van de werkzaamheden van de controlerend accountant voor als antwoord op een geluid uit de hoek van aandeelhouders. Naast de traditionele controleverklaring over de getrouwheid van de jaarrekening zou de accountant ook een ‘beoordelingsverklaring' moeten afgeven over het jaarverslag. Daarin "geeft de accountant expliciet zijn oordeel over de risico paragraaf, continuïteitsanalyse en corporate governance informatie zoals opgenomen in dat jaarverslag", aldus het rapport.

Dit is om een aantal redenen onwenselijk.

Allereerst laten de boekhoudschandalen en diverse AFM-rapportages zien dat de accountancysector met name haar primaire rol moet verbeteren: het ‘maatschappelijk verkeer' voorzien van comfort over de cijfers. Alvorens te pleiten voor verbreding van de werkzaamheden, zou de sector er verstandig aan doen zich volledig te richten op herstel van vertrouwen rond deze primaire rol, wat overigens de kern is van het NBA-rapport. Hier ligt ten minste een forse verwachtingskloof met de samenleving.

Een tweede bezwaar komt voort uit de noodzakelijke competenties en bedrijfskennis om inhoudelijk risico's en de beheersing daarvan over de volle breedte te kunnen beoordelen, van ondernemingen zo verschillend als oliemaatschappijen, boterfabrikanten, banken en kruideniers. De accountant kan hiertoe niet terugvallen op de referentiekaders die in de jaarrekeningcontrole essentieel zijn, noch op zijn jarenlange opleiding of de interne compliance-voorschriften.

Een derde zorgpunt ligt in het introduceren van twee soorten verklaringen. Het is onwaarschijnlijk dat een afzonderlijke beoordelingsverklaring over het jaarverslag, naast de controleverklaring over de cijfers, de kloof tussen accountant en maatschappij gaat slechten. Het dreigt veeleer de bestaande onduidelijkheid te bestendigen.

De discussie over de accountancy sector kan niet worden losgezien van een bredere corporate governance-discussie. Laten we niet vergeten dat er naast tekortschietende accountants ook bestuurders, commissarissen en zelfs aandeelhouders bestonden die hun rol niet naar behoren vervulden. Ook risicomanagers en internal auditors hebben steken laten vallen of bestonden niet in organisaties.

De accountant kan niet worden gezien als panacee ter voorkoming van nieuwe Imtechs en Vestia's. Aandeelhouders moeten tijdens de Algemene Vergadering commissarissen effectiever bevragen op hun toezicht. Commissarissen moeten op hun beurt daadwerkelijk alle significante financiële en niet-financiële risico's voor de organisatie op hun netvlies hebben. En de beheersing daarvan door het management dient vervolgens onderwerp te zijn van een grondige discussie tussen commissarissen en bestuurders.

De internal auditfunctie - die helaas in te veel organisaties nog steeds ontbreekt (zie FD van 10 september 2014) - kan, mits voldoende ‘empowered', objectief en bekwaam de noodzakelijke informatie aandragen voor die verbeterde dialoog. De internal auditor en de externe accountant zijn daarmee complementair en bondgenoten in de ondersteuning van bestuurders en commissarissen in hun verantwoordelijkheid de zaak goed onder controle te houden.

Tot besluit daarom hiermee een warm pleidooi voor het actualiseren van de 'best practice'-bepalingen omtrent internal auditing in de Nederlandse Corporate Governance code, die achter loopt bij de werkelijkheid van veel organisaties.

Wondermiddelen kunnen effectief symptomen bestrijden, maar ze zijn zelden effectief tegen de oorzaak van de kwaal.