Opinie 11 maart 2014

Mkb-accountant in spagaat door RJ-Uiting 2014-1

Veel vennootschappen met een pensioen in eigen beheer zijn holdingvennootschappen met deelnemingen. Vooral deze vennootschappen hebben veel moeite met de impact van RJ-Uiting 2014-1 (pensioenvoorziening dga). Reden: de forse daling van het eigen vermogen.

Veel vennootschappen met een pensioen in eigen beheer zijn holdingvennootschappen met deelnemingen. Vooral deze vennootschappen hebben veel moeite met de impact van RJ-Uiting 2014-1 (pensioenvoorziening dga). Reden: de forse daling van het eigen vermogen.

Dit effect bij het opstellen van de jaarrekening - ongeacht het feit of deze wordt opgesteld op commerciële of fiscale grondslag - brengt de mkb-accountant in een pijnlijke spagaat, omdat hij hier zal moeten kiezen uit twee kwaden.

Als gevolg van RJ-Uiting 2014-1 zal er in zeer veel gevallen een (enorme) dotatie moeten plaatsvinden aan de pensioenvoorziening, omdat deze moet worden gewaardeerd tegen de waarde in het economisch verkeer. Dit resulteert vaak in grote nadelige gevolgen voor het eigen vermogen van de vennootschap. 

Er zijn zelfs voorbeelden denkbaar waarbij deze stelselwijziging uitmondt in negatieve eigen vermogens of in een voorziening die de vennootschap nooit zal kunnen nakomen - tenzij de rendementen snel verbeteren of de rentestand toeneemt. In deze situaties zal de accountant zelfs (extra) aandacht moeten besteden aan een mogelijke bedreiging van de continuïteit, of aanvullende toelichting moeten verschaffen in de jaarrekening.

Veel collega's overwegen hierdoor om de jaarrekening op te stellen op fiscale grondslag (overeenkomstig artikel 396 lid 6 BW). Hierbij blijft de pensioenvoorziening tegen fiscale waarde op de balans. Maar het gevolg daarvan is dat ook deelnemingen tegen fiscale waarde moeten worden gewaardeerd en gepresenteerd. Dit betekent (in beginsel) tegen kostprijs of lagere marktwaarde. 

In de jaarrekening worden deze deelnemingen nu tegen nettovermogenswaarde gewaardeerd. En u raadt het al: een grote afwaardering van de post deelnemingen en een afboeking van het eigen vermogen zijn het gevolg. 

Een kleine pleister op de wonde: in de toelichting zal bij een deelneming die is gewaardeerd op kostprijs of lagere marktwaarde moeten worden toegelicht wat de nettovermogenswaarde én het resultaat van de deelneming zijn. 

Wat nu? Welke keuze zal er worden gemaakt? Hoe zullen gebruikers van de jaarrekening hierop reageren? Een (honderd procent) deelneming in een jaarrekening op fiscale grondslag toch waarderen tegen nettovermogenswaarde? Volgens de Hoge Raad van 14 juni 1978 (BNB 1979/181) is dit mogelijk, want: a) deze waardering is niet in strijd met goed koopmansgebruik; en b) er wordt geen fiscaal voordeel mee beoogd. 

Wat gebeurt er nu in de praktijk? In situaties waarbij in de aangifte vennootschapsbelasting een deelneming is gewaardeerd tegen nettovermogenswaarde, corrigeert de Belastingdienst deze niet omdat er geen sprake is van een fiscaal voordeel. Waarom blijft het ministerie van Financiën dan toch vasthouden aan de waarderingsgrondslag ‘kostprijs of lagere marktwaarde'? Belemmert deze houding niet de massale introductie van de jaarrekening op fiscale grondslag? 

De logica hierachter is voor mij op zijn zachtst gezegd onnavolgbaar. Het verschil tussen beide waarderingen is (vaak) het resultaat van de deelneming die door de deelnemingsvrijstelling niet belast is bij de holding. De fiscus komt niets tekort. 
Zou het omdraaien van de wijze van waarderen en presenteren misschien een oplossing kunnen zijn? Bij het opstellen van de jaarrekening op fiscale grondslag wordt een deelneming gewaardeerd tegen nettovermogenswaarde, waarbij in de toelichting de (fiscale) verkrijgingsprijs wordt vermeld. Leuker kan ik het niet maken, wel makkelijker!