NBA 21 juli 2014

Accountants en Vertrouwen - deel 2

De lezing van Jakob Kraayenhof, waar ik voor mijn vorige column uit putte, bevat veel lezenswaardigs en zette mij aan tot verdergaande beschouwing over dit onderwerp.

Kraayenhof gaat tijdens zijn lezing in op de wettelijke verplichtstelling van de controle. Hij is daar geen voorstander van, omdat accountants hun beroep en vertrouwenspositie hadden verworven enkel en alleen op basis van de eigen merites. Aandeelhouders, commissarissen, ondernemingen en werkgeversorganisaties zagen de toegevoegde waarde van de accountant en dus werden ondernemingen op vrijwillige basis gecontroleerd. En accountants zorgden ervoor dat ze relevant bleven. Er waren voorts ook geen standaard teksten voor de accountantsverklaringen. Er was wel een commissie van wijze collega's die ondersteuning boden.

Dit is nu allemaal anders; controle is verplicht voor veel organisaties en de verklaringen zijn, zelfs internationaal, vrijwel geheel eenvormig en gelijkluidend. Goede zaak of niet? Mij bekruipt het sterke gevoel dat dit niet goed is. Het moderne maatschappelijk verkeer is nu veel groter dan in de tijd van Limperg en de kleine groep verstandige leken heeft plaatsgemaakt voor een heel breed publiek. Jaarverslagen zijn onleesbaar, zelfs voor professionele analisten en beleggers. Accountants geven, om overigens voor henzelf volkomen begrijpelijke redenen, dezelfde verklaring af ongeacht de omvang en complexiteit van de organisatie. Een getrouw beeld: wat zegt dat tegen het maatschappelijk verkeer?

Voor het maatschappelijk verkeer en de gecontroleerden zijn de moderne accountantsverklaringen een nietszeggend verplicht nummer. Zonder waarde dus, waar je als opdrachtgever liefst zo weinig mogelijk voor betaalt. Wellicht heeft de wettelijke controleplicht accountants afgestompt, in ieder geval niet meer scherp gehouden op de vragen van het sterk veranderende maatschappelijk verkeer.

Hoe nu verder? Mijn observaties doortrekkend is het in het belang van het maatschappelijk verkeer en accountants de grens voor verplichte controle flink op te trekken. Laat organisaties zelf de waarde herontdekken van een vrijwillig gevraagd, onafhankelijk accountantsoordeel, dat niet enkel het verleden afdekt maar ook een link legt naar de toekomst van de organisatie. En accountants zouden de ruimte moeten krijgen om dat oordeel relevant te formuleren, zonder vastgebonden te worden aan standaard teksten. Dat zet druk op accountants om relevant te worden en te blijven, maar het geeft tevens veel meer waardering en voldoening.

Wellicht concludeert de overheid dat er door het grotendeels afschaffen van wettelijk verplichte controle geen behoefte is aan een breed wettelijk beschermd en gereguleerd beroep. Ons beroep is ontstaan en groot geworden als privaat initiatief. Opleiding, beroepsregels en handhaving hadden wij lange tijd in eigen hand. Kraayenhof zag 60 jaar geleden de toekomst van het beroep, ook zonder verplichte controle, rooskleurig in. Hij citeerde de voorzitter van de Amerikaanse beroepsorganisatie die de toekomstige rol van de accountant voorspelde: „He will be the custodian of what may well become known as the age of accounting, in the rest of this century." Ik denk niet dat we dit de afgelopen decennia hebben waargemaakt.

Het leuke is dat openbare accountants zelfs wat kunnen leren van hun collega's "in business". Financiële professionals moeten tegenwoordig vooral naar de toekomst kijken en, met alle inherente onzekerheden en risico's, beslissingen kunnen nemen. Ook openbare accountants moeten naar de toekomst van hun controleklanten gaan kijken en daar een mening over vormen; het maatschappelijk verkeer schreeuwt er om.

De NBA heeft onlangs samen met de VRC het profiel van de finance professional 2020 afgerond. Daarin is niet alleen uitgewerkt welke vakinhoudelijke uitdagingen er zijn, maar vooral welke persoonlijke competenties de finance professional moet kunnen inbrengen. Mij lijkt dit een goede basis voor de toekomstige opleiding van financiële professionals, inclusief de openbare accountants.