Opinie 27 februari 2015

Accountants vergeten hun aandeelhouders

Het door geformuleerde actieplan voor vertrouwensherstel en kwaliteitsverbetering in het accountantsberoep telt 53 actiepunten. Eén belangrijk punt ontbreekt echter.

De beroepsgroep heeft 'in het publiek belang' een breed opgezet actieplan met 53 actiepunten opgesteld om het vertrouwen te herwinnen en de kwaliteit van het accountantswerk te verbeteren. Veel van de actiepunten zijn erop gericht dat accountants en de accountantsorganisaties de buitenwereld binnenhalen en publiekelijk verantwoording af gaan leggen, zoals bij veel van hun klanten ook gebruikelijk is. Bij een aantal voorstellen wordt gerefereerd aan de Corporate Governance Code voor beursvennootschappen (de Code). Bijvoorbeeld voor de instelling van een raad van commissarissen en de beloning van bestuurders en commissarissen.

Op de lijst met 53 actiepunten ontbreekt een belangrijk aandachtspunt. De rol en verantwoordelijkheden van de aandeelhouders van accountantsorganisaties wordt nergens beschreven.

Veel accountantsorganisaties zijn inmiddels georganiseerd als een Naamloze Vennootschap, de partners zijn veelal de aandeelhouders. Wanneer accountantsorganisaties steeds meer gaan werken als 'normale' vennootschappen met een professioneel bestuur en onafhankelijke commissarissen is het aan te beleven om aandacht te schenken aan de rol en verantwoordelijkheid van hun aandeelhouders, zoals in hoofdstuk IV van de Code.

De Code ziet op de verantwoordelijkheid van institutionele beleggers en aandeelhouders richting de vennootschap. Van aandeelhouders wordt kort gezegd verlangd dat zij zich ten opzichte van de vennootschap, haar organen en hun medeaandeelhouders gedragen naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid. Ook bevat de Code een verplichting voor institutionele beleggers om primair in het belang van hun achterliggende begunstigden of beleggers te handelen en daarover verantwoording af te leggen op hun website of jaarverslag.

Van pensioenfondsen is het maatschappelijk bijvoorbeeld inmiddels niet meer geaccepteerd dat pensioenvermogen wordt belegd in fabrikanten van clusterbommen, hoewel dat voor het rendement voor de achterliggende begunstigden wel eens heel positief zou kunnen uitpakken. Eén Zembla-uitzending heeft institutionele beleggers daarvan wel overtuigd.
Aandeelhouders publiceren inmiddels hun stembeleid vooraf en leggen achteraf verantwoording af over hoe zij zich hebben gedragen op aandeelhoudersvergaderingen.

Ook aandeelhouders van accountantsorganisaties zouden vooraf hun stembeleid kenbaar moeten maken en achteraf publiekelijk verantwoording moeten afleggen over de uitvoering van hun stembeleid en hun daadwerkelijke stemgedrag. Dan wordt duidelijk op welke wijze de aandeelhouders kiezen voor kwaliteit van de controle, beloning van bestuurders, commissarissen of personeel, kwaliteit (en risico’s) van het klantenbestand, of dividenduitkeringen, ofwel hun eigen portemonnee.

Individuele aandeelhouders (de partners) van een accountantsorganisatie kunnen zich dan niet meer verschuilen achter ‘het bestuur’ of de (nieuwe) raad van commissarissen. Zijzelf zijn individueel verantwoordelijk voor een zorgvuldig en maatschappelijk verantwoord stembeleid en dito uitvoering daarvan.

Instemmen met investeringen in bijvoorbeeld kwaliteit van personeel of een hogere winstuitkering voor de partners: de aandeelhouder bepaalt het zelf en dient ook zelf individueel verantwoording af te leggen.

Aandeelhouders hebben rechten, maar ook hun verantwoordelijkheden mogen niet worden vergeten. In het belang van het voortbestaan van het accountantsberoep moeten de aandeelhouders van accountantsorganisaties minimaal hun verantwoordelijkheid nemen en laten zien.