Opinie 10 april 2015

Rotatie positief, maar fasering gewenst

Verplichte rotatie van accountants kan naast de onafhankelijkheid ook de kwaliteit een impuls geven. Maar dat vereist wel extra aandacht bij de eerstejaarscontrole en een zorgvuldigere fasering van rotaties. Zeker als de definitie van organisatie van openbaar belang verder wordt uitgebreid.

Beursgenoteerde bedrijven en financiële instellingen mogen vanaf 2016 niet langer dan tien jaar achtereen door dezelfde accountantsorganisatie worden gecontroleerd. Het redactioneel commentaar in het FD van 20 maart wijst terecht op het positieve effect van de frisse (onafhankelijke) blik van een nieuwe accountant, maar ook op het risico dat een accountant in het begin de gecontroleerde organisatie nog onvoldoende kent. Verplichte rotatie heeft voor- en nadelen.

De huidige rotatiecyclus zet veel druk op accountantsorganisaties. Enerzijds vanwege de intensieve offertetrajecten, anderzijds omdat een eerstejaarscontrole al gauw twee keer zoveel tijd kost. Dat vraagt veel van de flexibiliteit van mensen en stelt kantoren voor complexe capaciteitsuitdagingen. Een accountantskantoor is nu eenmaal geen energiemaatschappij die op piekmomenten een extra energiecentrale kan bijschakelen. Het gaat hier om mensen, vaak met specifieke kennis.

De maatregelen die voortvloeien uit het rapport 'In het publiek belang' zullen de druk op controleteams op korte termijn niet verlichten, maar ze zullen wel op andere wijze positief bijdragen aan de kwaliteit tijdens deze rotatiecyclus. Denk hierbij aan meer en diepgaandere OKB’s (opdrachtgerichte kwaliteitsbeoordelingen), een stevigere rol voor commissarissen bij de selectie van en opdrachtverstrekking aan de accountant, en uitgebreidere informatie over de controle aan stakeholders via bijvoorbeeld de uitgebreide controleverklaring, toelichting op de aandeelhoudersvergadering en de rapportage van kwaliteitsindicatoren.

Informatieoverdracht in lijn met de recent uitgebrachte concepthandreiking 'Samenwerking huidige en opvolgende accountant' is natuurlijk bij uitstek van belang tijdens rotatie. De maatregelen uit het rapport hebben als doel om te zorgen voor een gewenste/noodzakelijke kwaliteitsimpuls, maar zijn op dit moment zeker ook van belang om de genoemde effecten van rotatie te mitigeren.

Is rotatie dan vooral negatief voor de controlekwaliteit? Nee, dat zeker niet. In de kern is rotatie naar mijn mening positief. En niet alleen met het oog op de onafhankelijkheid van de accountant, waar het primair voor bedoeld is.

Er is nog een bijkomend positief effect. Accountants hebben de afgelopen twee jaar in het kader van proposals intensief aan bestuurders en commissarissen uit moeten leggen hoe zij zich onderscheiden van hun concurrenten. Ze zijn hierdoor gedwongen om opnieuw na te denken over de inrichting van hun controle en de toegevoegde waarde ervan. Dit proces heeft tal van innovaties versneld, bijvoorbeeld op het gebied van data-analyse en IT-auditing. Daar plukken niet alleen beursfondsen, financiële instellingen en hun stakeholders de vruchten van, maar uiteindelijk ook de accountancy als sector en de niet-beursgenoteerde ondernemingen die zij controleren.

Bovendien is het meedoen aan een offertetraject voor accountants een uitdagende, leerzame en nuttige exercitie. Ze moeten in korte tijd een onderneming doorgronden, in divers samengestelde teams de juiste controleaanpak bepalen en dit overbrengen op kritische commissarissen. Dat vraagt naast vaktechnische kennis ook om sociale en communicatieve vaardigheden en maatschappelijke voelsprieten. Precies die zaken die de maatschappij meer van accountants verlangt. Rotaties dragen zo bij aan het doorbreken van de status quo en het ontwikkelen van lerende organisaties.

Minister Dijsselbloem heeft toegezegd om onderzoek te doen naar uitbreiding van de definitie van organisaties van openbaar belang, en dus de groep organisaties die verplicht periodiek moet wisselen van accountant. Denk aan woningcorporaties en zorginstellingen. Dit onderzoek naar uitbreiding van de definitie is een goede zaak.

Maar om de voordelen van rotatie te behouden en tegelijkertijd de nadelen te mitigeren zou - naar Europees voorbeeld - een gefaseerde introductie van de rotatieverplichting voor deze specifieke groep publieke organisaties wenselijk zijn. Op die manier worden rotaties gespreid over meerdere jaren. Dit voorkomt extreme piekbelasting, zorgt voor continue stimulatie van innovaties en discussie met stakeholders over de controle, en versterkt daarmee de ontwikkeling van de sector van de toekomst.