Accountant
NBA-platform voor accountants en financials
Overig
Magazine Podcast Dossiers Nieuwsbrief Contact
Home > Opinie > 2017 > 10 > Leve de robot, leve de accountant!
Opinie

Leve de robot, leve de accountant!

Leestijd van ongeveer 4 minuten 14 reacties

Op LinkedIn heb ik onlangs een post geplaatst rondom mijn ervaring met een online robot, die een klacht van mij in behandeling nam. De zogenaamde Self Service Helpdesk-optie.

Ik raakte gefascineerd door de snelheid waarmee mijn klacht werd opgepakt. Uploaden van een screenshot van de order via mijn iPhone, stukje visual mining, en herkenning van mijn order, gevolgd door het intypen van mijn klacht in een paar steekwoorden. Aansluitend een heerlijk stukje textmining en interpretatie van de klacht, daarna een snelle validatie (let me check my resources) van mijn transactie (een uit vele honderdduizenden per dag), een snelle opvolging (transactie-analyse) en oplossing van mijn klacht. En dat alles in paar seconden: Helpdesk 4.0. 

Net zo fascinerend was vervolgens de statistiek en online discussie rondom dit berichtje op LinkedIn, met ruim 1.800 duimpjes, 115 reacties en 280.000 lezers. Dat is meer dan twee jaar accountancyhervormingsdebat-statistiek op Accountant.nl bij elkaar!

Een arm en een half been

Het onderwerp 'de robot' leeft. In ieder geval in de wereld van helpdesken. Maar nog niet overal. De Audit Robot heeft wel al een arm en een half been, maar veel meer is het nog niet.

Vancouver, dertig jaar geleden: de start van ACL1.0, the first data-analytics tool for auditors. Oerlelijke invoerschermen, onmogelijke data-inlees routines en vooral trage analyses. Inmiddels zijn we dertig jaar verder. ACL is nu actief in meer dan 140 landen, met data-analyse oplossingen in de cloud, met prebuilt analyses en online training-omgevingen. Uit ACL zijn andere tools als IDEA en Arbutus voortgekomen. Deze drie tools domineren samen de 'klassieke' data-analyse markt voor interne en externe accountants. Daarnaast zijn er tientallen andere advanced data-analyse en data-visualisatie tools bijgekomen die auditors ondersteunen. 

Maar data-analyse in de huidige vorm is nog geen robot á la de Helpdesk 4.0. Het is nog vooral inlezen, scripten, valideren. Ja, veel data. Ja, heel snel. Maar afhankelijk van de intelligentie van de data-analist die het script maakt (en uiteraard de datakwaliteit…).

Zou het nog dertig jaar duren voordat 'wij' zijn vervangen door zelflerende robots? Robots die werken op basis van kunstmatige intelligentie? Artificial Intelligence (AI). Komt er nu een versnelling?

Dat zijn veel gestelde vragen, die ik regelmatig krijg voorgeschoteld. Onlangs belde een journalist met de vraag: "Hoe lang nog Pieter, voordat de robot jou heeft vervangen?" 

Achterhaald

Maandelijks start er minimaal één student die zich gaat verdiepen in het vraagstuk audit en de rol van data-analyse. Achterhaald! Inmiddels zet ik deze studenten op het spoor van AI en Machine Learning (voor de fijnproevers overigens: dat zijn twee verschillende zaken, deels met elkaar verweven).

Ik vertel deze studenten dat we al dertig jaar IST-data  van ondernemingen zo’n beetje vanuit elke invalshoek kunnen analyseren; ad hoc, periodiek of continue. De data kunnen we relateren aan honderden open bronnen (indien nuttig en relevant). We zetten BETA-verbanden op (omspannende verbandscontroles) en voeren trend- en detailanalyses uit op honderd procent van de populatie.

Maar het blijft in de vorm van een robot met één arm en een half been. Wat we met elkaar willen (toch?) is het inzetten vanAI in de audit: de Audit Robot (Machine Learning sla ik hier even over voor het gemak). 

In mijn beleving zijn Audit Robots binnenkort in staat om alle proces- en transactiestromen te toetsen. Realtime. Per onderneming, of dwars door de bedrijfsketen heen. Zelf lerend uiteraard. En steeds slimmer. U kent allemaal het voorbeeld van de zelflerende AlphaGo. Op basis van een aantal spelregels leerde de robot het spel Go zo goed te spelen, dat niemand de robot meer kan verslaan.  De zelflerende accountant met de COS als spelregels: het is maar een kleine stap. 

Roundtable

Wat ik ook denk is dat, anders dan de Helpdesk 4.0, de Audit Robot een prachtige relatie aangaat met u en mijzelf en iedereen van vlees en bloed betrokken in het controleproces. De mens-mens factor zal cruciaal blijken te zijn in het blijven duiden en valideren van de uitkomsten van deze AI-algoritmes.  Waarom ik dat denk weet ik niet, wellicht is het meer een wens. Wat denkt u? 

Om dit denkproces verder vorm te geven organiseert Coney met een aantal mensen een eerste roundtable. Hierin willen we de audit- en AI-ontwikkelingen met elkaar volgen, kennis verzamelen en delen. Daarbij staan twee invalshoeken centraal: how to audit with AI en how to audit AI. Die eerste roundtable liep na een kort bericht op LinkedIn snel vol. Maar als we het gevoel hebben dat meer mensen de  daadwerkelijke stap van data-analyse naar AI in de audit willen maken, kunnen we de groep uiteraard groter maken. Die groep telt nu vijftien mensen. 

Leve het algoritme. Leve de accountants die plezier behouden in ons vak en de innovatie omarmen! To be continued.

Wat vindt u van deze opinie?

Reageer Spelregels debat

Pieter de Kok is partner bij Coney Minds. Van 2010 tot en met 2014 was De Kok aanjager van vernieuwingsbeweging Tuacc.

Gerelateerd

14 reacties

Wim Nusselder

Beste Carel (en Pieter),
N.a.v. je hoop op toekomstige ruimte voor de imperfecte mens:
Zeer ter lezing aanbevolen: “Homo deus” van Noah Harari Yuval, die een ontwikkeling signaleert naar een soort post-humanistische religie van de perfectionering van o.a. de mens.
Hij creëert in dat kader ook het intrigerende begrip “dataism” dat direct relevant is voor Pieter’s core-business.

Carel Verdiesen

precies en een presentatie die ik ooit op youtube zag waarin werd gesteld dat de mens "slechts" een schakel in onze evolutie naar de perfecte robot is.

Kan zo gauw de url niet vinden.

Pieter de Kok

Beste Carel,

Goed om dit op radar te hebben ja, ik denk dat je ook verwijst naar het AI en Facebook project eerder dit jaar?

http://www.welingelichtekringen.nl/tech/712915/facebook-stopt-ai-experiment-nadat-robots-eigen-geheimtaal-ontwikkelen.html

Carel Verdiesen

Beste Pieter,

Of de mens mens factor cruciaal zal blijken te zijn, jazeker.... voor de mens zelf.
Of de AI Robot het daarmee straks eens is en zal wil blijven faciliteren daar durf ik geen uitspraak over te doen.
Zijn wij voor hen straks niet gewoon de zwakste schakel (het grootste risico)?

Ik hoop echt dat er in de (verre?) toekomst nog ruimte is voor een imperfecte mens.

Pieter de Kok

Heel goed Wim! Mooi verwoord! Absoluut eens, en zo zijn er nog andere invalshoeken die onderdeel kunnen en moeten zijn van deze discussie, naast redesign trust rol, en geen verrassing, die liggen mij betreft bij themas als “true added value” rondom eg het managen van business risk door (weer) kritisch, continuous, mee te kijken naar de werking van GRC systemen, van onze klanten en daar mens-mens kritische gesprekken over te voeren.

Bedankt voor mooie input.

Wim Nusselder

Enthousiasme, scepsis en fundamentele kritiek, dat is wat deze opinie bij mij oproept.
Maar enthousiasme in het kwadraat: zowel voor de mogelijkheden van AI als voor de fundamentele renovatie van het beroep waartoe dit moet leiden.

De scepsis over de mogelijkheden en de snelheid waarmee e.e.a. zal gaan zijn al door anderen verwoord, net als het enthousiasme over de mogelijkheden.

Mijn fundamentele kritiek richt zich op de dreiging van een heilig geloof in techniek dat de mens wegdrukt uit accountancy, financiële beroepen i.h.a. en uit de samenleving.
Ik ben dan ook erg blij met: “De mens-mens factor zal cruciaal blijken te zijn”.

De hoofdstroom van de vakliteratuur van het kernvak Bestuurlijke InformatieVoorziening spiegelt accountants en controllers al langer als ideaal voor dat organisaties als geoliede machines functioneren.
Wat mij betreft is dat een nachtmerrie, waarin mensen gereduceerd worden tot radertjes in die machine en zo nodig worden weggeautomatiseerd.
Die nachtmerrie dreigt dichterbij te komen door AI en robotisering van controleurs en beheersers (accountants en controllers).
Ook doordat toezichthouders daarmee buiten spel komen te staan of machteloos worden.
Laten we dus vooral ZORGEN dat mensen centraal blijven staan.

Mijn 2e laag enthousiasme betreft de discussie over de grondvesten en identiteit en aard van het beroep, van de bredere groep van financiële beroepen en van onze samenleving die dit onherroepelijk oproept.
Willen wij en kunnen wij het ons nog langer veroorloven om een ‘audit society’ te zijn in de terminologie van Michael Power?
Willen wij en kunnen wij het ons nog langer veroorloven om een ‘Risikogesellschaft’ te zijn in de terminologie van Ulrich Beck?
Welke maatschappelijke rol moet de accountant DAN ambiëren, als die weggeautomatiseerd wordt?

Mijns inziens die van vertrouwenspersoon, maar nu echt.
Als bouwer aan een ‘high trust’ samenleving.
Deels door bij te dragen aan geautomatiseerde systemen die zo goed in elkaar zitten dat wantrouwen overbodig wordt.
Deels door de vrijgekomen tijd en aandacht te richten op relaties tussen mensen.
Daarin zal onderling vertrouwen altijd tekort blijven schieten.
Dat onderlinge vertrouwen kan en moet op andere manieren geborgd worden dan met ‘het toevoegen van zekerheid aan cijfers’.
DAAR ligt m.i. de roeping van de accountancy, als vaandeldrager en ultieme waarborg van de kwaliteit van de hele sector van financiële professionals.

Alle Bergsma

" ik voorzie dat ik voor mijn pensioen een AI Audit clubje heb, van zeg 30 man, dat 10 keer meer audits doet samen doet dan"....

Gelukkig heb je nog even ;-)

Ik volg je wel, ben erg benieuwd of het echt kan.

PS. Ik las in de VO-gids (voor het uitzoeken van voortgezet onderwijs) dat een van de beroepen met baangarantie is: accountant

Pieter de Kok

Beste Alle,

De complexiteit om een auto selflearning te maken, ook in een complexe omgeving, schat ik hoger in dan het auditen van processen en transacties in een complexe omgeving. De AI scripts achter self driving cars worden nu in snelvaart slimmer gemaakt. Google op AI en Self Learning en je ziet nu hoe snel het gaat.

Als we 10% van de learnings rondom self learning AI uit de autowereld in de audit kunnen verwerken, kunnen we straks zo 85% van de audit werkstappen (en uren) weg automatiseren.

Wereldwijd nemen de investering in AI nu eindelijk toe, dus ja, het wordt een learning, het zal wellicht nog 5-10 jaar duren, maar ik 'at the end' voorzie een enorm hockeystick effect.

https://www.ft.com/content/0898ce46-8d6a-11e7-a352-e46f43c5825d

Vandaag ook de start van een AI / Data Science initiatief University of Amsterdam met Edo Roos Lindgreen. Er zijn nu op veel plekken in NL mooie initiatieven gaande, ofwel, to be continued.

Inzake je punt 'niet aan de regels houden', dat is juist de kracht van AI en Deep Learning, waarin IST data (inclusief niet aan de regels houden) worden getoetst aan patronen (het Machine Learning deel), en AI leert dan zelf die patronen te toetsen aan IST.

Misschien zit ik helemaal naast.....

Maar ik voorzie dat ik voor mijn pensioen een AI Audit clubje heb, van zeg 30 man, dat 10 keer meer audits doet samen doet dan een willekeurig club van 300 man nu. Die 30 man gaan AI algoritmes duiden, uitkomsten valideren en een assurance everyday verklaringen afgeven.



Alle Bergsma

Beste Pieter,

De zelfrijdende auto's van Tesla en Google worden steeds slimmer inderdaad. In overzichtelijke situaties redden ze zich zelfs al erg goed. En op deeltaken zeker.

In een stad als Rotterdam met veel fietsers en mensen die zich niet aan de verkeersregels houden, durft nog niemand een voorspelling te doen hoe de ontwikkelingen gaan.

En de AI-controlerobot? Die zal in een overzichtelijke controleomgeving ook prima werken, misschien wel beter dan de accountant. Maar in een omgeving met veel fietsers (niet meer vastleggen dan echt moet/ik zet het daar wel in, want dan krijg ik geen foutmelding) en mensen die zich (bewust) niet aan de regels houden??

Pieter de Kok

Beste Frans,
Eens met audit trail opmerking. Een perspectief tijdens roundtable is dan ook "How To Audit AI" (bewaken van juiste werking algoritme).

Beste Alle,
We controleren nu al 100% van 'significante' transactie en processtromen op basis van data-analyse en steeds meer process mining. Als het lukt om de stap naar AI (selfllearning) te maken dan wordt een groot deel van wat we nu doen met data-analyse en process mining dus overgenomen door zelflerende algoritmes. Ook die zullen zich richten op de significante stromen. Dat zal de eerste 10 jaar dan niet zonder slag en stoot gaan (in de klassieke data-analyse setting komen al veel deficiencies, die pas minder worden na aanscherping van scripts) en ik vrees dat de inzet van AI in de eerste jaren nog meer ruis gaat veroorzaken. Die zorg deel ik. Uiteindelijk zal ea wel steeds makkelijker gaan. Die zelflerende autos van Google en Tesla worden ook steeds slimmer...

@Esther, mijn inspiratie held, dank voor je mooie reactie uit je (onderwijs) hart, we spreken snel, en eens met je mooie bijdrage!

!! Belangrijk - de eerste roundtable van 7/11 - zie blog is echt helemaal vol, als er genoeg belangstelling is willen we zeker de volgende keer een grotere roundtable doen, maar voor 7/11 is sessie vol. Dank voor alle reacties!

esthervangrunsven

Hi Pieter, allereerst dank voor je mooie stuk!
"De mens-mens factor zal cruciaal blijken te zijn in het blijven duiden en valideren van de uitkomsten van deze AI-algoritmes."  Helemaal eens! Waarom ik dat denk weet ik niet, wellicht is het meer een wens. Wat denkt u? Jazeker gewoon logisch nadenken en eens! Een reden waarom ik nu reeds twee jaar "zeur" voor algoritme training in the depth binnen het accountancy onderwijs. Wel een kanttekening want indien ik spreek op manager niveau blijkt vaker (meestal) dat controles nog steeds de vorm hebben van "old" school. Daarnaast pleit ik voor rust, om met gedegen stappen mee te lopen in de digi ontwikkelingen. Ofwel deel de ontwikkelingen op in een tijdspad met mogelijkheden voor het dynamiseren van de opleiding, ofwel zo in te regelen dat aanpassingen in de ontwikkelingen snel kunnen worden verankerd in het opleidingsprofiel. Bijgaand het document wat ik op 5 juni 2017 snel heb opgesteld en gedeeld. Alle suggesties welkom!

Allereerst enkele uitgangspunten (activiteiten accountantsorganisaties):
1 controle jaarrekening oud model (gebaseerd op COS/ uitgangspunten o.a. Knechel i.s.m. cos 315)
2 controle jaarrekening nieuw model (gebaseerd op mogelijkheden data analytics& procesmining, t logaritme voor Assurance)
3 advies binnen oude structuur (natuurlijke adviesfunctie al dan niet vallend onder de hoed van jaarrekening controle/ organisatie IB/ jaarverslaggevingsregels)
4 advies binnen nieuwe structuur (volg vaker posts van Paul van Egmond, meer richting strategie, analyse grote data bestanden, waarbij ook juridische regels verder onder de aandacht vallen, dmv logaritmes op te kunnen stellen maar ook zeker te kunnen analyseren ofwel in breed perspectief plaatsen. Het gaat dan om data kwaliteit.
Nu kijkend naar advanced auding waar uiteindelijk de toepassing van de jaarverslaggevingsregels tevens onder valt is een vak behoorlijk in beweging. De nadruk wordt gelegd op interne beheersing breed en small. Bij de intrede van het eerste ERP pakket (denk aan het jaar 1996/1997 SAP en Oracle waren voorlopers) vonden de gesprekken al plaats over het feit dat de rol en functie van de accountant zou veranderen, echter de benodigde expertise, data kwaliteit, het gevecht om een ERP pakket gedegen in te richten heeft tijd gekost. De introductie van het ERP pakket heeft de basis gelegd voor data gericht controleren/ adviseren.
Nu met de huidige analyse tools behoort dit ook tot de mogelijkheden. Dit gaat ertoe leiden dat de accountant:
1 slimmer (efficiënter en effectiever) de jaarrekeningcontrole kan uitvoeren (met dien verstande dat de COS mogelijk hiertoe onvoldoende ruimte biedt, overige literatuur voor zover bij mij bekend zijn ook nog allemaal op oude leest;
2 advisering breder wordt, immers je bent bij machte om de gehele organisatie door te lichten aan de hand van data;
3 er een grensvervanging optreedt tussen controle en advieswerkzaamheden waar heel goed over nagedacht moet worden;
4 De AFM mogelijk niet meer weet hoe ze toezicht moeten houden.
Nu is er wel een constante binnen auditing. Het gaat over transacties en de kwaliteit van deze transacties die uiteindelijk de basis leggen voor het cijfer/ getal/ ratio dat moet worden omgezet richting interpreteerbare taal voor de stakeholders. Hier raken de betrouwbaarheid versus relevantie discussie. En nogmaals gesteld waar Lev en Gu (The end of accounting and the path forward for investors and managers) in hun onderzoek een einde aan maken.
De constante bij auditing is dat de basis hetzelfde blijft. Al moeten controletechnieken slimmer worden en accountants "of the future" een (zelflerend) algoritme kunnen begrijpen, kunnen doorgronden en kunnen plaatsen in breed perspectief (filosofie waaronder sociologie, lees onderzoekende houding wordt dus een belangrijk deel van opleiding, zeker indien we ook kijken naar de overstap om meer duurzaamheidsregels (circulaire economie) in acht te nemen. Daarnaast ook "de ontwikkeling" van het algoritme indien we spreken over "kunstmatige intelligentie" en de mogelijkheden om aan de voorkant in controle te blijven. Het zijn en blijven structuren, waarin je moet kunnen denken.
Jaarverslaggeving kent andere uitgangspunten. Het gaat om het juist toepassen van wet en regelgeving die telkens moeten worden aangepast door o.a. sociologische ontwikkelingen, ontwikkeling van ethiek, ontwikkeling van de kapitaalmarkten, afwegingen wat we belangrijk vinden enzovoorts. Het vraagt telkens om binnen die onderneming, binnen de desbetreffende branche een juiste afweging te maken, een juiste interpretatie toe kennen die in lijn ligt met de recht rug van de accountant. Ook hier zie ik overigens een rol van het kunnen filosoferen. Het gaat over het sluitstuk (na auditing) om de het verhaal van de verantwoording inhoud en betekenis te geven. Zou heel graag zien dat we kwaliteit en innovatie accountancy onderwijs als collectief op kunnen gaan pakken. Weet ook dat er vele instanties en onderdelen erbij betrokken zijn en dat het in de praktijk lastig is om hier handen en voeten aan te geven. Vind het accountancy vak waarachtig mooi en boeiend en de beste keuze die ik op 20 jarige leeftijd heb gemaakt! Alle kennis, in die zin, delen om te komen tot een mooi opleidingsprofiel (zonder concurrentiestrijd of concurrentie gevoelens tussen de uni’s de hbo’s enzovoorts), maar echt “in het algemeen belang” van de accountancy. Belangrijk dat we dit mooie vak in toekomstig perspectief blijven behouden en door kunnen geven aan de toekomstige generaties. En het resultaat van bovenstaande een eerste opzet van de blauwdruk accountancy onderwijs, het opleidingsprofiel en reeds gedeeld met een aantal mensen.

Alle Bergsma

@Frans, ik denk niet dat een robot iets leuk of niet leuk vindt. Als het doel is winnen, dan is winnen het doel.

Dat de robot kan ondersteunen, daar zie ik nog wel grote dingen komen. Maar het veronderstelt wel dat de input voldoende gegevens bevat, of deze nu uit de interne of uit een externe bron komen.

Nu is het heel handig om veel in de computer te stoppen, maar soms nog veel handiger om juist niet alles er in te stoppen. Als jij weet dat je baas ergens over gaat zeuren, of dat de accountant ergens moeilijk over gaat doen, als de mutatie niet goed uitkomt ivm de maandafsluiting en je bonus, tja wat gebeurt er dan?

Okee, de machine zal wellicht aangeven dat een mutatie is verwacht, maar er niet is. Als je dat weet, zorg je dat er wel een mutatie is.. Niets menselijks is ons vreemd toch?

Zou je het echt willen Pieter, 100% van de dat controleren? Dat betekent ook een hoop vastleggen over alle uitzonderingen die worden geconstateerd, want die zullen er zeker zijn. Wellicht wel meer dan je lief is..

Frans Kersten

Sorry, typo: lukt m/z leuk

Frans Kersten

Zoals hier beschreven komt zelf leren (AI) over als het zelf definiëren en toepassen van nieuwe algoritmes.
Dit impliceert dan een audit trail waarin het gegenereerde algoritme wordt vastgelegd. Welke waarborgen zijn er dan voor de volledigheid van dit audit-trail. De super user zit in de tool zelf (ofwel: geen functiescheiding). Deze zou dus kunnen leren dat het handig kan zijn om het audit-trail niet bij te werken.
Of zijn zaken als macht en gevoelig zijn voor straffen en belonen typisch menselijke aspecten?
Vindt AlphaGo het spelen van Go nog lukt als het altijd wint? Of zou het uit zichzelf toch nog eens een tegenstander kunnen laten winnen?

Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.

Aanmelden nieuwsbrief

Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.

Bent u NBA-lid? Dan kunt u zich ook aanmelden via uw ledenprofiel op MijnNBA.nl.

Relevantie Datum