Opinie 01 november 2017

Bij focus op publiek belang hoort passie voor de publieke sector

In de onlangs gepresenteerde NBA-bestuursvisie op de toekomst van het accountantsberoep is geen speciale plek ingeruimd voor de publieke sector. Maar een extra accent op deze sector past bij de gekozen inzet op het publiek belang. Accountants en publieke organisaties zijn natuurlijke partners-in-public-interest.

Martin Dees, Peter Eimers en Peter Verheij

Dat het NBA-bestuur het publiek belang voor het accountantsberoep centraal stelt is helder en terecht. Wij hadden in het verlengde daarvan specifieke aandacht verwacht voor de publieke sector. Bij het Rijk, bij gemeenten, provincies en waterschappen, bij woningcorporaties en in domeinen als onderwijs, zorg, veiligheid en sociale zekerheid gaan vele tientallen miljarden aan publiek geld om waarover deugdelijk verantwoording moet worden afgelegd. Het publieke belang staat er van nature centraal.  

In de publieke oriëntatie, het dienen van de samenleving, zit de wezenlijke verbinding tussen publieke organisaties en accountants. Ook andere entiteiten betrekken dit belang in hun afwegingen, maar alleen voor publieke organisaties is het core business. Het dienen in en bedienen van publieke organisaties - in hun rijke verscheidenheid - zou accountants dan ook in de genen moeten zitten, in alle functies waarin ze werkzaam zijn. Het helpt dat het een dynamische en vakinhoudelijk aantrekkelijke sector is, waar veel werk aan de winkel is.

Accountants moeten in al hun functies uiteraard topkwaliteit leveren. Dat begint met het goed doorgronden van de business van de publieke (deel)sector, wat een wezenlijk andere is dan die van het bedrijfsleven. De primaire processen bestaan uit het maken en uitvoeren van beleid door professionals en bestuurders, waarbij niet winst maar creatie van publieke waarde leidend is. De begroting is er minstens zo belangrijk als de jaarrekening en beide documenten worden in bestuurlijk-politieke omgevingen behandeld. Het rechtmatigheidscriterium speelt er een hoofdrol. Echt snappen waar het binnen publieke organisaties om gaat is mede noodzakelijk om op een bestuurlijk relevante manier te kunnen 'zeggen-wat-je-ziet'.

Daarnaast dienen accountants zich krachtig uit te spreken als publieke organisaties niet in control zijn. Niet altijd wordt in de publieke sector recht gedaan aan het grote belang van financiën, verantwoording en controle. Her en der zijn financiële functies niet op orde, worden te lage bedragen uitgetrokken voor de accountantscontrole en worden de functies van lokale en provinciale rekenkamers onvoldoende ingericht. Dat kan en moet beter.

Het zou goed zijn als accountants met alle betrokkenen om tafel gaan, om te bezien welke kwaliteit en kwantiteit de financiële functie in een moderne en toekomstbestendige publieke organisatie van enige omvang moet hebben. Van daaruit kan zinvol worden gesproken over een effectieve en efficiënte controle-aanpak en een passend controlebudget. Het is hoopgevend dat bijvoorbeeld een gemeente als Katwijk deze vraagstukken in  samenhang beziet. 

Ook is de stem van het accountantsberoep welkom en geboden als het gaat om het blijven aanbrengen van noodzakelijke verbeteringen in de publieke sector. Bijvoorbeeld waar het gaat om de financiële- en niet-financiële verslaggeving en de druk van wet- en regelgeving. De alarmbel van de collega's in de zorg over de WNT is daar een aansprekend voorbeeld van.

Door kennis vanuit deelsectoren te bundelen kunnen accountants thematiek die binnen de publieke sector breder speelt helpen agenderen en adresseren. De complexiteit om het spoor van publieke euro's vanaf de belastingbetaler tot aan de uiteindelijke publieke voorziening te kunnen volgen is een voorbeeld van zo'n thema.

Last but not least is het van belang om in overleg met stakeholders rond het publieke domein te bepalen welke aanvullende vormen van assurance de komende jaren kunnen worden ontwikkeld. De veelzijdigheid van de publieke dienstverlening en publieke verantwoording in een tijd van digitalisering en openheid biedt het accountantsberoep in de publieke sector volop innovatieperspectief. 

Door in de publieke sector hun beste beentje voor te zetten, dienen accountants het publiek belang op twee manieren. Vanuit hun brugfunctie tussen verstrekkers en gebruikers van informatie voegen ze zekerheid toe aan publieke informatie. En vanuit hun professioneel-kritische invloed op het openbaar bestuur, het beheer van publieke middelen en de publieke verantwoording, dragen ze bij aan de kwaliteit van het optreden van publieke organisaties richting burgers.   

In het belang van het welzijn van de burgers van Nederland bepleiten wij dan ook met passie dat in het definitieve visiedocument bijzondere trouw en toewijding aan de publieke sector wordt beloofd!

Martin Dees is vaktechnisch-strategisch specialist bij de Algemene Rekenkamer en oud-hoogleraar public sector auditing & accounting aan Nyenrode Business Universiteit.

Peter Eimers is hoogleraar Auditing aan de Vrije Universiteit en partner bij PwC werkzaam in de publieke sector.

Peter Verheij is wethouder van de gemeente Alblasserdam, lid van het Drechtstedenbestuur en vice-voorzitter van de VNG-commissie Financiën.