Tekst: Joost van Buuren en Chris Knoops

Vermelding van kredietrisico's op derivaten in de jaarrekening van Europese banken

In dit artikel wordt het toegenomen belang van het aspect kredietrisico bij de waardering van derivaten verduidelijkt. Tevens wordt inzicht gegeven in de kwaliteit van toelichting van dit kredietrisico en de invloed van hieruit voortkomende waarderingsaanpassingen in de jaarrekening van banken.

Bij de waardering van derivaten wordt met het kredietrisico rekening gehouden door aanpassingen op de reële waarde. In de afgelopen jaren is het kredietrisico van marktpartijen een steeds grotere rol gaan spelen bij de waardering van derivaten. De gebleken kwetsbaarheid van banken gedurende de crisis en de daaropvolgende claims op derivatencontracten, zorgde ervoor dat het kredietrisico van marktpartijen fors toenam en benadrukte de noodzaak om het kredietrisico in het waarderingsproces van derivaten mee te nemen. Om het kredietrisico te mitigeren is de regelgeving omtrent de afhandeling van derivatentransacties in de markt en de waardering van derivaten ingrijpend veranderd.

De auteurs onderzoeken achttien jaarrekeningen (boekjaar 2013) van Europese banken, verdeeld over zes landen. De kwaliteit van de toelichting wordt onderzocht aan de hand van een zelf ontwikkelde lijst van relevant gebleken informatie-elementen. De kwaliteit van de toelichting blijkt sterk te variëren. De grotere banken in de onderzoekspopulatie geven meer relevante informatie in hun jaarrekening dan de relatief kleinere banken. Dit kan verklaard worden door de meer prominente rol die grootbanken innemen in het aangaan en tegensluiten van de derivatenposities.

• Hesp, E.Y., Bout, J.L., & Hoeven, R.L. ter (2015). Toelichting op tegenpartijrisico in de jaarrekening van Europese banken. Maandblad voor Accountancy en Bedrijfseconomie, 89(4).

Wettelijke eisen ten aanzien van de continuïteitsveronderstelling in de jaarrekening

Als een onderneming niet meer tijdig aan haar verplichtingen kan voldoen en er na faillissement onvoldoende verhaal zal resteren voor crediteuren kan in de jaarrekening niet meer worden uitgegaan van de continuïteit van de onderneming. De auteur behandelt de wettelijke eisen voor de onderneming en de accountant en concludeert dat bij gerede twijfel ingevolge art. 2:384 lid 3 BW het bestaan hiervan onder mededeling van invloed op vermogen en resultaat in de toelichting moet worden uiteengezet. Dat moet door de accountant met de nodige diepgang beoordeeld worden. De RJ-richtlijnen, NV COS en NBA-publicatie moeten volgends de auteur worden aangepast.

• Eeghen, L.J. van (2015). De continuïteitsveronderstelling bij (dreigende) insolventie (art. 2:384 lid 3 BW). Maandblad voor Accountancy en Bedrijfseconomie, 89(4).

Innovatie en het belang van het netwerk

Welke strategie draagt er aan bij dat een onderneming innovatiever en uiteindelijk succesvoller wordt? In dit artikel wordt aangetoond dat het onderhouden van contacten met relevante partijen belangrijk is voor het succes van de onderneming. In een bedrijfstakspecifieke studie, gebruikmakend van unieke data, tonen de auteurs aan dat klassieke strategieën als kostleiderschap, nastreven van schaalvoordelen en het op een gunstige locatie gevestigd zijn (clustering) niet het verwachte effect hebben. Goed verbonden zijn met andere partijen heeft dat wel – rechtstreeks op bedrijfsresultaten, maar ook doordat een goed verbonden bedrijf innovatiever is.

• Dolfsma, W.A., & Eijk, R.A. van der (2015). Innovatie & strategie: het belang van het netwerk. Maandblad voor Accountancy en Bedrijfseconomie, 89(4).

Forensisch financieel onderzoek

Met de groeiende beschikbaarheid van financiële gegevens kunnen onderzoekers bijdragen in het vinden van dubieuze financiële praktijken. Met forensisch financieel onderzoek kan verdacht gedrag worden gedetecteerd. In dit artikel worden voorbeelden genoemd van studies die verdacht gedrag, zoals fraude bij de timing van toekenning van aandelenopties en fraude door handel met voorkennis, opsporen met algemene datasets (big data). Forensisch financieel onderzoek verbetert ons begrip van hoe mensen en markten functioneren. Bijkomend voordeel is dat sommige van de problemen al kunnen verdwijnen zodra men weet dat onderzoekers verdacht gedrag bestuderen. Forensisch financieel onderzoek heeft dus de potentie om de integriteit van de financiële markten te vergroten.

• Verwijmeren, P. (2015). Forensisch financieel onderzoek. Maandblad voor Accountancy en Bedrijfseconomie, 89(4).

Belastingbesparing door financiële derivaten

Welke impact hebben financiële derivaten op de belastingdruk van bedrijven? Dit onderzoek stelt dat bedrijven binnen 3 jaar na lancering van een derivatenprogramma, 4.4 procent lagere belastingdruk hebben vanwege het gebruik van de derivaten. Bij bedrijven met $ 4 miljard omzet, geeft dit een belastingbesparing van $10 miljoen. Dit is gebaseerd op een dataset van 375 bedrijven die een financieelderivatenprogramma hebben gelanceerd.

• Donohoe, M.P. (2015). The economic effects of financial derivatives on corporate tax avoidance. Journal of Accounting and Economics, 59(1), 1-24.

Controlebudget eerder bekendmaken

Heeft de hoogte van het controlebudget informatiewaarde voor investeerders? Onderzoekers stellen dat zodra het controlebudget is vastgesteld dit bekend gemaakt dient te worden en niet pas in de jaarrekening die een jaar later verschijnt. De reden is dat de verhoging van een budget informatiewaarde heeft over 'slecht nieuws' bij het te controleren bedrijf. De onderzoekers hebben vastgesteld dat deze verhogingen samenhangen met 'slecht nieuws' dat gedurende het jaar beschikbaar komt. Een accountant kijkt immers vooruit en budgeteert mogelijke problemen, wat informatiewaarde kan hebben voor investeerders.

• Hackenbrack, K. E., Jenkins, N. T., & Pevzner, M. (2014). Relevant but delayed information in negotiated audit Fees. Auditing: A Journal Of Practice & Theory, 33(4), 95-117.

Overzichtsartikel over controlekwaliteit

In dit interessante artikel geven de auteurs een uitgebreid overzicht over de stand van zaken betreffende het onderzoek over controlekwaliteit. Zij ontwikkelen een raamwerk om de diverse methoden om controlekwaliteit te meten te kunnen beoordelen op bruikbaarheid. Tevens gaan zij in methoden om de bijdrage van het management en de accountant aan de kwaliteit van de jaarrekening te onderscheiden.

• DeFond, M., & Zhang, J. (2014).  A review of archival auditing research. Journal of Accounting and Economics, 58(2-3), 275-326.

Controleverschillen en het audit risk model

Is er een samenhang tussen de omvang van een controleverschil en de inherente risico's en beheersingsrisico's uit het audit risk model? Ja, zeggen Duitse onderzoekers, in het bijzonder spelen de integriteit en kwaliteit van het management en de kwaliteit van de beheersingsomgeving een rol, zeker als het controleverschillen betreft die het resultaat beïnvloeden.

• Ruhnke, K., & Schmidt, M. (2014). Misstatements in financial statements: The relationship between inherent and control risk factors and audit adjustments. Auditing: A Journal of Practice & Theory, 33(4), 247-269.