Tekst: Joost van Buuren en Chris Knoops

Effecten accountantskantoorroulatie in Italië

Wat zijn de effecten van roulatie van accountantskantoor op de controlekwaliteit? In Italië is verplichte kantoorroulatie sinds twintig jaar praktijk, waarbij een accountant voor een periode van drie jaar wordt aangesteld; de aanstelling kan met twee termijnen van drie jaar tot maximaal negen jaar verlengd worden. De onderzoekers stellen op grond van hun empirische analyse dat de accountants conservatiever zijn in de laatste termijn van drie jaar dan in de eerste zes jaren van de controle. Dit effect wordt verklaard door de lagere onafhankelijkheid in de eerste zes jaren vanwege het streven naar een verlenging van de aanstelling als extern accountant.

• Cameran, M., Prencipe, A., & Trombetta, M.  (2016). Mandatory audit firm rotation and audit quality. European Accounting Review, 25(1), 35-58

Onafhankelijkheidsregels en toegevoegde waarde accountants

Wat zal de impact zijn van de recent ingevoerde Europese onafhankelijkheidsregelgeving voor accountants (bijvoorbeeld verplichte kantoorroulatie, verbod op non-audit services, joint audits) op de toegevoegde waarde van de controle voor een bedrijf. Onderzoekers hebben dit in een survey voorgelegd aan Duitse Raden van Commissarissen en besturen van ondernemingen. Op grond van de empirische analyse stellen de onderzoekers dat zowel de commissarissen als de bestuursleden van mening zijn dat door de regelgeving onafhankelijkheid van de accountant wordt bevorderd. Echter, tegelijkertijd wordt de toegevoegde waarde van de controle voor de onderneming zodanig verminderd door de regelgeving, dat per saldo de baten van meer onafhankelijkheid niet opwegen tegen de negatieve effecten voor de ondernemingen. Deze negatieve perceptie van baten en lasten bestaat zowel bij commissarissen en bij bestuursleden.

• Ruhnke, K., & Schmidt, M. (2016). Changing the institutional framework of statutory audit: Internal stakeholders' perceptions of the associated benefit and costs. European Accounting Review, 25(1), 59-79

Opinion-shopping in China

Wat doe je als management als de strekking van de controleverklaring je niet bevalt? Dan zoek je een accountant die wel de gewenste verklaring afgeeft, ook wel opinion-shopping genoemd. Onderzoekers hebben in de Chinese context beoordeeld of deze handelswijze zich voordoet. Zij stellen op grond van hun empirische analyse dat bedrijven inderdaad aan opinion-shopping doen. Verder stellen de onderzoekers dat hoe belangrijker de cliënt is voor de audit partner, hoe groter de kans is op succesvolle ‘opinion-shopping’ door een bedrijf.

• Chen, F., Peng, S. Xue, S., Yang, Z., & Ye, F. (2016). Do audit clients successfully engage in opinion shopping? Partner-level evidence. Journal of Accounting Research, 54(1), 79-112

Beoordeling effectiviteit interne accountantsdienst

Wanneer heeft de effectiviteit van een interne accountantsdienst (IAD) een grotere invloed op de kwaliteit van de externe verslaggeving? De onderzoekers ontwikkelen een methode om de determinanten van een effectieve IAD te bepalen. Zij stellen op grond van hun bevindingen dat naast de vaktechnische competentie, ook de mate van onafhankelijk handelen van de IAD de effectiviteit van een IAD bepaalt.

• Abbott, L.J., Daughery., B., Parker, S., & Peters, G.F. (2016). Internal audit quality and financial reporting quality: The joint importance of independence and competence. Journal of Accounting Research, 54(1), 3-40

Rol decentrale controllers in gezondheidszorg

Uit interviews met tien financieel managers en tien operationeel managers uit vier verschillende zorgsectoren blijkt dat de respondenten intensivering van management accounting en rapportage van niet-financiële indicatoren door de decentrale controllers wensen, maar dat zij zich niet bezighouden met strategische beleidsvorming, procesverbeteringen, informatie- en communicatietechniek en/of verandermanagement. Een bredere dan financiële adviesrol van de controller wordt, in tegenstelling tot de suggesties in de literatuur over de business partner-rol, niet nagestreefd.

• Knoop, A.S., & Ven, A.C.N. van de (2016). Ontwikkelen decentrale controllers in de zorg zich tot business partners? Maandblad voor Accountancy en Bedrijfseconomie, 90(6): 226-237

Effect corporate governance op internal control

Het risico van een niet goed functionerend IT-systeem is een belangrijk aandachtspunt voor het management. De auteurs onderzoeken hoe de kwaliteit van interne controlemaatregelen op het vlak van IT kan worden verbeterd. Er blijkt een positief effect te zijn van Corporate Governance op de kwaliteit van de interne controlemaatregelen op het vlak van IT.

• Droogsma, J., & Leeuwen, O.C. van (2016). Het effect van Corporate Governance op de kwaliteit van interne controlemaatregelen op het vlak van IT. Maandblad voor Accountancy en Bedrijfseconomie, 90(6): 238-253

Bedrijfsvoeringsrisico's in zorg

Aan de hand van een casestudy van een kleine instelling voor ouderenzorg laat de auteur zien hoe de organisatie blootstaat aan verscheidene risico’s als gevolg van de wettelijke veranderingen in de zorgsector. De wetswijzigingen hebben een gestructureerde beheersing van bedrijfsrisico's noodzakelijk gemaakt. Hoewel kleinere instellingen voor langdurige ouderenzorg niet altijd gestructureerde methodieken als COSO ERM of ISO 31000 voor de beheersing van hun bedrijfsvoeringsrisico’s volgen, blijkt uit de analyse dat kleine instellingen zeer actief kunnen zijn in de beheersing van deze risico's. Deze beheersing is vooralsnog reactief, maar veel van de activiteiten die al worden ondernomen in kleine instellingen passen goed in een risicobeheersingsmethodiek zoals het ISO 31000. De auteur geeft aan dat de kleinere zorginstellingen al veel aan risicobeheersing doen en dat ze deze activiteiten kunnen inpassen in een meer gestructureerde aanpak van bedrijfsvoeringsrisico's.

• Steen, M.P. van der (2016). De overdracht van risico’s in de zorg. Risicobeheersing in een instelling voor langdurige ouderenzorg. Maandblad voor Accountancy en Bedrijfseconomie, 90(6): 254-262

Beheer uitbesteding pensioenfondsen schiet te kort?

Pensioenfondsen besteden een groot deel van hun taken uit: vermogensbeheer, maar ook andere taken (administratie). Bevindingen van toezichthouders en media laten echter zien dat de fondsen onvoldoende informatie en kennis hebben om uitvoerders te controleren. Er treden governance-problemen op doordat fondsen en uitvoerders onderling zijn vervlochten met rolvermenging en verantwoordelijkheidsverwatering tot gevolg.

• Hollanders, D.A. (2016). Governance-problemen bij uitbesteding door pensioenfondsen. Maandblad voor Accountancy en Bedrijfseconomie, 90(6): 263-268

Vernieuwing businessmodel mkb-accountancykantoren

Uit onderzoek onder 212 mkb-accountancykantoren blijkt dat veel kantoren hun aandacht nog voornamelijk richten op verbetering van het bestaande, traditionele bedrijfsmodel; zij ontwikkelen onvoldoende vernieuwingspotentieel. De groep kantoren met de beste bedrijfsprestaties zet daarentegen juist sterk in op vernieuwing. Zij investeren niet alleen in ICT maar vooral ook in nieuwe managementpraktijken.

• Weerdt, N.P. van der, Rijsenbilt, J.A., & Volberda, H.W. (2016). Businessmodel-innovatie in de mkb-accountancy; een empirisch onderzoek. Maandblad voor Accountancy en Bedrijfseconomie, 90(6): 269-279