Met dank aan de coronapandemie, een oorlog aan de rand van Europa, sterk gestegen energiekosten en ongekend hoge inflatie zijn het onzekere tijden voor veel ondernemers. Hippefietsenmaker Van Moof viel om. Discounter Big Bazar probeert een faillissement te voorkomen. Elektronicaconcern BCC is bankroet. Eerder dit jaar gingen retailers als Vero Moda, Vila, Scotch & Soda en Score kopje onder. Ook andere sectoren hebben het zwaar.

Op jaarbasis ligt het aantal faillissementen al zestien maanden op rij hoger dan in dezelfde maand een jaar eerder, zo meldde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) recent. De door forse steunmaatregelen uitgestelde faillissementsgolf als gevolg van corona komt er alsnog aan, menen deskundigen. Continuïteit is zeker anno nu niet vanzelfsprekend.

In maart 2022 presenteerde de werkgroep Continuïteit van de NBA de uitkomsten van een oorzakenanalyse over continuïteit. Daarin werd onderzocht welke factoren met name van belang zijn bij het signaleren van mogelijke continuïteitsproblemen door de accountant. De continuïteit van organisaties moet accountants blijvend aan het hart gaan, aldus de analyse. Maar in de praktijk levert het thema al snel dilemma's op; bijvoorbeeld als de accountant het continuïteitsvraagstuk op tafel legt, terwijl de gecontroleerde organisatie daar nog niet aan wil.

Standpunt

Recent heeft de NBA een formeel standpunt over continuïteit gepubliceerd. De beroepsorganisatie vindt dat de gecontroleerde organisatie zelf een uitspraak moet doen over de toekomstbestendigheid, door het opnemen van een Verklaring Omtrent Levensvatbaarheid (VOL) in het bestuursverslag; gericht op de korte en de langere termijn. Het mag geen standaard boiler-plate text zijn, benadrukt de NBA. De accountant ziet vervolgens als onafhankelijk controleur toe op de uitspraken die een onderneming in de VOL doet over de eigen levensvatbaarheid.

En rondom die uitspraken willen de visies weleens uiteen lopen. Want tijden zijn als gezegd onzeker en de continuïteit van ondernemingen is niet vanzelfsprekend; ook niet voor organisaties die het op papier nog goed lijken te doen en graag naar de buitenwereld optimisme tonen. Dus is het, meer dan ooit, nodig om beter inzicht te krijgen in de levensvatbaarheid en weerbaarheid van een onderneming.

Rode vlaggen

De Verklaring Omtrent Levensvatbaarheid in het bestuursverslag vraagt om onderbouwing en is een goed begin. Maar de accountant moet zelf ook alert zijn op mogelijke signalen die iets zeggen over de continuïteit: 'rode vlaggen', die helpen om de situatie beter in beeld te brengen. Zoals het te laat of niet deponeren van financiële informatie bij de Kamer van Koophandel; iets wat in de periode voorafgaand aan een faillissement nogal eens voorkomt.

Zo zijn er volop rode vlaggen te onderkennen. Nog te vaak worden die pas achteraf gezien. Een interactieve wegwijzer van de NBA moet helpen om die signalen structureel in beeld te krijgen. "De wegwijzer kan de accountant helpen bij het tijdig en adequaat signaleren van continuïteitsvraagstukken in de jaarrekeningcontrole, die wordt uitgevoerd voor het maatschappelijk verkeer", benadrukt Ronald van Dijk, lid van de werkgroep Continuïteit en verantwoordelijk voor Compliance, Quality Monitoring & Risk bij Mazars.

"De rode vlaggen uit de wegwijzer zijn gebaseerd op de eerdere oorzakenanalyse en ingedeeld op thema's. Per thema zijn er ook subthema's en daaronder de individuele rode vlaggen", aldus Melissa Klaver, themaregisseur continuïteit bij de NBA. "Wie klikt op een rode vlag, krijgt ook een schematische weergave van de relevante standaard te zien en komt snel bij de tekst daarvan uit."

De opzet van de wegwijzer is gelinkt aan risico's rondom continuïteit, legt Klaver uit. "Het signaleren van de rode vlaggen is onderdeel van de risico-analysefase van de controle. Daarbij wordt aangesloten bij relevante standaarden, zoals NV COS 315 en 570." De wegwijzer geeft met, duidelijke verwijzingen naar de standaarden, informatie en toelichting op de COS met concrete risico's.

Signalen herkennen

Continuïteit is een complex onderwerp, erkent Jeroen Westdijk, werkgroeplid en bestuurder bij Confirm Accountants. "Continuïteitsrisico's kunnen voortkomen uit veel facetten en als accountant en als controleteam is het moeilijk al die facetten te volgen. Omdat de accountant specifiek moet controleren op de continuïteitsveronderstelling, is het herkennen van rode vlaggen van belang." De tool moet helpen om vanuit potentiële risico's het gesprek met de klant aan te gaan, aldus Westdijk.

"De opzet van de wegwijzer is gebaseerd op de huidige regelgeving en is een praktische uitwerking daarvan. Hij geeft voorbeelden hoe de bestaande regelgeving kan worden toegepast", zegt Wiert Smid, voorzitter van de werkgroep Continuïteit en senior director bij PwC.

Een praktijkgerichte tool dus, die tal van mogelijkheden biedt en echt interactief werkt. "Wanneer signalen voor continuïteitsirisco's zijn opgemerkt, zullen accountants doorgaans de juiste vervolgstappen nemen", meent Smid. "Maar je moet het signaal wel eerst kunnen herkennen; als je niet weet waar je op moet letten, dan zie je het ook niet."

De nieuwe wegwijzer is beschikbaar via nba.nl.

• Rode vlaggen bij continuïteitsvraagstukken: NBA-wegwijzer bij de risico-analyse