Jos Voss

Het krijgen van voldoende financiering is noodzakelijk voor ondernemers om hun business te kunnen laten draaien. Denk aan de financiering van werkkapitaal, maar ook van noodzakelijke investeringen in groei, duurzaamheid en digitalisering.

'Banken zijn nog steeds het meest aangewezen loket voor financiering, maar de ondernemer moet wel extra zijn best doen om de financieringsaanvraag gehonoreerd te krijgen.'

Door de huidige economische omstandigheden zullen banken voorzichtiger worden met kredietverlening en wordt de uitdaging voor ondernemers op dit gebied groter. De rente steeg de afgelopen tijd behoorlijk. De ECB verhoogde in negen stappen de rente van 0,5 procent in 2022 naar 4,5 procent nu. De rente die ondernemers betalen is hieraan gekoppeld, waardoor lenen duurder wordt en er minder kan worden geleend. Ook is de economische groei vrij beperkt. Zo voorspelt ING een BBP groei van 0,7 procent voor 2024. In 2022 was dit nog 4,3 procent. Dit drukt de groei van veel bedrijven. De hoge inflatie is een extra risico. Kosten stijgen en de ondernemers moeten maar zien hoe ze dit doorberekend krijgen aan hun klanten. Omzet- en margedruk kan een gevolg zijn. Tot slot hebben veel ondernemers nog schulden uit de coronatijd, wat het aangaan van nieuwe schulden lastiger maakt.

Twee mogelijke oplossingen voor ondernemers

Ondernemers kunnen de uitdaging op twee manieren oppakken. Banken zijn nog steeds het meest aangewezen loket voor financiering, maar de ondernemer moet wel extra zijn best doen om de financieringsaanvraag gehonoreerd te krijgen. Mocht dit niet volledig lukken, dan kan op verschillende manieren buiten de bank om worden geleend.

Figuur 1 - aanpak financieringsaanvraag

Financieringsaanvraag bank systematisch aanpakken

Een systematische aanpak van de financieringsaanvraag voor de bank (zie figuur 1) verhoogt de kans op succes. Het begint met het maken van een informatiepakket voor de bank. Belangrijke elementen voor de bank zijn marktpositie en prognoses. Bij de marktpositie gaat het om de marktvooruitzichten (groeimarkt of niet?) en de concurrentiepositie. Wat maakt de ondernemer zo bijzonder (onderscheidend) dat klanten daar hun producten blijven kopen en niet ergens anders? Kan deze positie worden gehandhaafd de komende jaren? Prognoses zijn voor de bank belangrijk, omdat de financiering vooral is gebaseerd op toekomstige kasstromen. Die prognoses moeten realistisch zijn en ook als het wat minder gaat dan gedacht, moet er voldoende kasstroom zijn om rente en aflossing te betalen.

Bij het aanvragen van de offerte is het verstandig om je niet afhankelijk te maken van één bank, dus aan minimaal twee banken offertes vragen. Ondernemers zijn nogal eens geneigd om bij het kiezen uit offertes vooral op de prijs (rente) te letten. De relatie met de bank op langere termijn is echter ook een belangrijk punt. Zal de bank mij blijven steunen, ook als het eens wat minder gaat?

Verschillende vormen van non-bancaire financiering

De markt voor 'non-bancaire financiering' - financiering buiten de bank om - is in 2022 met ruim twintig procent gegroeid tot bijna vier miljard euro (zie figuur 2). Vooral bij de kleinere kredieten (tot een miljoen euro) is de non-bancaire financiering belangrijk, met een geschat aandeel van 20-25 procent in de totale financiering.

Figuur 2 – cijfers non-bancaire financiering

Bron: Stichting MKB Financiering

Lease/huur: van bezit naar gebruik
Bedrijfsmiddelen zoals kantoor- en magazijnruimte, vracht- en bestelauto's en computers kunnen worden gekocht, maar ook geleased of gehuurd. Voordeel is dat de aankoopsom niet hoeft te worden geleend. Verder is de ondernemer meer flexibel, omdat hij niet vastzit aan het bedrijfsmiddel en liggen de risico's van waardedaling en van noodzakelijke investeringen (bijvoorbeeld de verduurzaming van een kantoorpand) bij iemand anders.

Direct lenen op de markt
Er is veel geld in de markt dat op zoek is naar rendement. Bedrijfsfinanciering is een mogelijkheid om rendement te maken.

'Er is veel geld in de markt dat op zoek is naar rendement.'

Via investeringsfondsen en online platforms, zoals Swishfund en Financieringsfabriek, kunnen ondernemers rechtstreeks toegang krijgen tot dit geld. Vaak gaat het sneller, omdat de goedkeuringsprocedures minder ingewikkeld zijn. Fondsen kunnen flexibeler zijn en meer soepele voorwaarden bieden. Daar staat meestal wel een wat hoger prijskaartje tegenover. Via fondsen kan ook achtergesteld vermogen of vastgoedfinanciering worden aangetrokken.

Crowdfunding: lenen van 'de crowd'
Bij crowdfunding neemt een grote groep beleggers deel in de financiering van één onderneming. Crowdfunding is niet alleen geschikt voor startende ondernemers, maar ook voor ondernemingen in een latere levensfase. Bij banken worden vooral kleinere kredieten digitaal afgehandeld. Crowdfundingplatforms, zoals bijvoorbeeld Collin Crowdfund, laten daarentegen altijd 'echte mensen' naar een voorstel kijken waardoor vaak meer maatwerk mogelijk is. Er is nog een extra voordeel, vooral voor ondernemers in de B2C-markt (zoals retail, leisure, horeca). Crowdfunding kan bijdragen aan naamsbekendheid en klantenbinding door de beleggers goodies te bieden zoals speciale producten, bijzondere events of kortingen. Daarmee kunnen ze een enthousiaste klant worden, of zelfs een ambassadeur van de onderneming.

Factoring: snel debiteuren omzetten in geld
Factoring is een snelle en flexibele manier om werkkapitaal te financieren. Een factoringmaatschappij betaalt snel het bedrag van de facturen (of een groot deel daarvan) aan de ondernemer, waardoor die snel geld heeft. De financiering beweegt mee met de omzet.

Figuur 3 - Kenmerken, voor- en nadelen financieringsvormen

Financiering door een ander: een nieuwe eigenaar

Een andere manier om de financiering te regelen is financiering door een nieuwe eigenaar, een private equity-investeerder (inmiddels ook bekend in de accountancy) of door een 'strategische investeerder' uit de sector van de ondernemer. Dit is veel meer ingrijpend dan de hiervoor genoemde opties, maar kan anderzijds meerdere problemen tegelijk oplossen. Wellicht kan de ondernemer, ondanks alle pogingen, niet aan voldoende geld komen en lukt dat de nieuwe eigenaar veel beter. Verder kan het een opvolgingsprobleem oplossen en kan de bestaande eigenaar 'cashen'. 

Kansen voor accountants

Voor veel ondernemers is het goed regelen van de financiering complex, ingrijpend en tijdrovend. De accountant is behoorlijk deskundig op het gebied van financiering, kan putten uit zijn ervaringen bij andere klanten en weet vaak goed wat banken willen en belangrijk vinden. Er zijn dus kansen voor de accountant om toegevoegde waarde voor de klant te leveren. Dit geldt vooral bij mkb-klanten die een minder sterk ontwikkelde financiële functie (controller, cfo) hebben. Maar er zijn ook kansen bij grotere ondernemingen door als sparringpartner van het (financieel) management op te treden.
De accountant kan de klant helpen op drie gebieden:

Maken van een informatiepakket voor banken en andere financiers
Banken hebben veel informatie nodig om een kredietbeslissing te kunnen nemen. Het is best veel werk om die informatie uit verschillende bronnen bij de klant vandaan te halen en als compleet en consistent geheel te presenteren. Banken vinden het belangrijk dat de informatie 'in één keer goed' is. Dan loopt het proces binnen de bank soepel en tijd-efficiënt. De accountant kan zich goed verplaatsen in de rol van de bank.

Verhogen van de kwaliteit van prognoses
Veel ondernemers zijn van nature nogal optimistisch. Je hebt immers een zeker optimisme nodig om te kunnen ondernemen.

'De accountant kan tegenwicht bieden aan zijn optimistische klant, door hem uit te dagen over de haalbaarheid van de prognoses.'

Banken zijn echter voorzichtig. Het geld van hun spaarders (en andere financiers) moet wel terugkomen, liefst met rente. Zij werken liever met 'conservatieve' prognoses dan met optimistische. De accountant kan tegenwicht bieden aan zijn optimistische klant, door hem uit te dagen over de haalbaarheid van de prognoses. Ook kan hij samen met zijn klant een 'downside scenario' ontwikkelen. Wat gebeurt er met de cijfers als het allemaal wat minder gaat dan de onderneming denkt in zijn oorspronkelijke prognose? Als er ook in deze 'downside' voldoende kasstroom is om rente en aflossing te betalen, kan de bank daar veel 'comfort' aan ontlenen. Ook ontleent de bank comfort aan het feit dat de accountant heeft meegewerkt aan de prognoses.

Inzichtelijk maken van voor- en nadelen van financieringsopties
Er komt voor een ondernemer best veel kijken bij het nemen van een goede beslissing over de financiering. Het gaat daarbij niet alleen om harde cijfers (zoals rentekosten en aflossingsschema's), maar ook om veel kwalitatieve informatie. Denk bijvoorbeeld aan de zekerheden die financiers vragen, of de kwalitatieve voordelen van lease of crowdfunding. Als de ondernemer wil kiezen voor een nieuwe eigendomsstructuur wordt het allemaal nog wat spannender. De gevolgen daarvan kunnen behoorlijk ingrijpend zijn. De accountant kan zijn klant helpen, door te zorgen dat de informatie op basis waarvan hij beslist goed en compleet is.

Waarmee moet accountant rekening houden?

Voor de accountant aan de slag gaat met advieswerk over financiering, moet hij zichzelf enkele vragen stellen. De eerste is: Wat zijn mijn grenzen? Heb ik voldoende kennis en ervaring om te kunnen adviseren? Of is het beter om een gespecialiseerde financieringsadviseur in te schakelen? Samenwerking met zo'n specialist is ook een optie. Verder is het belangrijk om rolvast te zijn en te blijven. De accountant maakt zaken inzichtelijk en adviseert, maar gaat niet op de stoel van de ondernemer zitten. Die beslist.
Tot slot: Blijf ik met dit advieswerk voldoende onafhankelijk in mijn andere rollen bij de klant? Dit is vooral van belang als de accountant verklaringen afgeeft bij de jaarrekening.