Jan Popping

Een goed doel is (volgens Wikipedia) een zaak van algemeen belang waar men geld of goederen aan kan geven, of als vrijwilliger tijd aan besteedt. Er zijn vele honderden goededoelenorganisaties, meestal als stichting of vereniging en in de vorm van een ANBI (algemeen nut beogende instelling) en met een keurmerk. Het CBF (het eerdere Centraal Bureau Fondsenwerving) houdt toezicht op erkende goede doelen in Nederland en spreekt van zevenhonderd organisaties met een totale waarde aan baten van circa 4,7 miljard euro.

De omvang van de organisaties verschilt nogal: van heel klein (minder dan 50.000 euro aan baten), midden-groot (enkele miljoenen) tot groter/heel groot (tientallen tot honderden miljoenen). Groeicijfers zijn meestal positief, tegenvallende inkomsten worden vooral toegeschreven aan het ongunstiger politieke- en economische klimaat,  de concurrentie, tekort aan vrijwilligers en andere externe omstandigheden.

Ook de focus varieert sterk: dieren, gezondheid, internationale hulp en mensenrechten, kunst en cultuur, natuur en milieu, onderwijs en wetenschap, welzijn en religie en levensbeschouwing. Verdere detaillering is mogelijk, bijvoorbeeld bij de aandacht voor de gezondheid en het welzijn specifiek gericht op kinderen, met daarbij soms overlapping van goede doelen. Rangschikking is populair: er zijn ook lijstjes op basis van maatschappelijke impact en bekendheid, groeipotentieel, kosteneffectiviteit enz.

Werving

De nadruk ligt op wervingsactiviteiten: googelen op 'goede doelen', 'erkende goede doelen', 'goede doelen Nederland', 'keurmerk goede doelen', 'doneren aan goede doelen', 'donateursbelangen', 'fondsenwerving', 'loterijen' etc. levert veel 'hits' en informatie op, ook met gesponsorde verwijzingen.  

Het CBF publiceerde begin 2025 de jaarlijkse State of the Sector 2024 (met cijfers tot en met 2022) en eerder Feiten & Cijfers over goede doelen onderzoek 2023. Een lezenswaardige minigids is Schenken en nalaten van november 2025. Goede doelen worden ook nagestreefd door sociale ondernemingen en door andere (vaak vermogens-) fondsen en foundations zoals verenigd in FIN, een branchevereniging in de filantropie voor 365 leden. Een andere bron is PHILEA, de Philantrophy Europe Foundation. DDB (De Dikke Blauwe) biedt een ranglijst van de meest invloedrijke partijen en personen in de Nederlandse filantropie, waaronder het CBF. Een interessant boekwerk is ook Actuele ontwikkelingen filantropie IV Gezelschap voor de Filantropie. 

De jaarverslagleggingen van deze organisaties zelf vormen aanvullend evenzovele interessante bronnen van informatie. Wat valt hierbij op? En gezien het lezerspubliek van Accountant.nl: welke accountantskantoren zijn in dit marktsegment actief en wat is hun marktpositie?   

Onderzocht is de jaarverslaglegging van 265 organisaties, van groot naar kleinere omvang over het boekjaar 2024, met totale baten van ruim 4,8 miljard euro. Bron vormde allereerst een lijst met bijna honderd grote- en middelgrote organisaties van de branchevereniging Goede Doelen Nederland en een selectie uit kleinere (Deelnemers onderzoek 2023 feiten en cijfers, CBF erkend). Aanvullend werd gekeken naar het CBF-register erkende goede doelen, categorie D (grotere) en andere, niet erkende organisaties. Dit alles met een proportionele verdeling in klassen, ten behoeve van een representatieve doorsnede van de markt.

Jaarverslaglegging

Vanaf eind augustus 2025 waren de meeste (maar lang niet alle) jaarverslagen en jaarrekeningen over 2024 beschikbaar; vooral van organisaties met een gebroken boekjaar ontbraken er toen nog vele. De reguliere onderwerpen zijn visie en missie, doelen, organisatie, bestuur, bestedingen en beheer, risico's en impact, vooruitblik, soms een SWOT-analyse, de balans en de staat van baten en lasten en begroting, en een accountantsverklaring voor zover van toepassing. Verder gaat het om 'verplichte nummers': het voldoen aan de Basis Score voor Directiefuncties BSD voor wat betreft het salaris, de Rapportage Richtlijnen (RJ 650 etc.) en kengetallen voor de besteding aan doelstellingen, beheer- en administratiekosten en werving.

'Veel aandacht is er voor samenwerking met allerlei partners: zowel inhoudelijk als promotioneel.'

Veel aandacht is er voor samenwerking met allerlei partners: zowel inhoudelijk als promotioneel. Bij gezondheid en welzijn betreft het bijvoorbeeld contact met hoogleraren verbonden aan ziekenhuizen: de Wetenschappelijke Advies Raad WAR, Medische Advies Raad, Patiënten Advies Raad, of met leden van de Raad van Bestuur en Toezicht van deze en andere instellingen voor zorg-, welzijn- en maatschappelijke ondersteuning. Bij religie en levensbeschouwing worden relaties onderhouden met onder andere de kerken, zending, onderwijs en wetenschap.

Ter bevordering van de naamsbekendheid in de samenleving en de fondsenwerving bij potentiële donateurs wordt veel gebruikgemaakt van 'ambassadeurs' en BN'ers uit de sportwereld, media en entertainment, de culturele sector en politiek. Ook Beschermvrouwe HKH Beatrix en andere leden van het koninklijke huis worden genoemd. Kopstukken uit het bedrijfsleven komen minder vaak voor; omgekeerd tellen we in de raden van toezicht wel diverse bestuurders van banken, verzekeraars, woningcorporaties en gemeenten met hun burgemeesters. Opmerkelijk is ook de stevige betrokkenheid van partners van accountantskantoren. Verder wordt er ruim gebruik gemaakt van comités van aanbeveling en ondersteunende organisaties.

Al met al is er een sterke onderlinge verwevenheid én met externe partijen met wie wordt samengewerkt, tot en met 'ons kent ons' bij eenzelfde organisatie elders. Vaak wordt er gewezen op het voldoen aan governance- en gedragscodes om functievermenging, afhankelijkheid, belangenverstrengeling en eventuele fraude te voorkomen. De bekendheid van een organisatie lijkt soms groter dan de baten doen vermoeden, maar het omgekeerde geldt ook.  

Accountantskantoren bij goededoelenorganisaties

Hieronder een beeld van de belangrijkste kantoren in deze markt en hun doorsnee klanten. De kolom Markt (x 1.000 euro) telt totaal zo'n 4,8 miljard euro aan baten van de onderzochte organisaties en is verdeeld over de kantoren die deze bedienen. Aandeel is het percentage marktaandeel per kantoor. Vervolgens het aantal onderzochte klanten van in totaal 265 en de grootte per klant, met een gemiddelde van ruim 18 miljoen euro aan baten.

De volgende vier kolommen zijn soortgelijk, maar nu met als uitgangspunt de achterhaalde fee (gedeclareerde honoraria in euro) van totaal bijna 11 miljoen op basis van 162 klanten en daarmee een gemiddelde van bijna 66.000 euro per relatie. De uitkomsten spreken verder voor zich.

Wat valt verder op (ook na verder onderzoek)? De onderzochte organisaties in de kolom Markt groeit gemiddeld 3,8 procent in vergelijking met 2023. De Fee stijgt gemiddeld 3,7 procent in 2024 en bedraagt in doorsnee 3,1 euro per 1.000 euro baten, maar varieert sterk per specificatie van de declaratie en de omvang van de organisatie.

Van lang niet elke organisatie vallen de accountantskosten te achterhalen en soms vormen deze onderdeel van de post beheer en administratie, of (hoewel zelden) zijn deze gratis. CBF-erkenning vergt overigens meestal een accountantsverklaring. De rij Overige met 120 organisaties (waarvan twintig met een onbekende of wellicht geen accountant) wordt bediend door maar liefst zestig meestal kleine accountants, dus met gemiddeld slechts enkele relaties. Voor de meeste van deze kleinere kantoren tot en met 'éénpitters' zal het een uitdaging zijn om kennis en ervaring op peil te houden.

'CBF-erkenning vergt overigens meestal een accountants- verklaring.'

Verder blijkt de aanwezigheid van gevestigde accountantskantoren zoals Verstegen en QConcepts tot nu toe vrij beperkt. Gezien hun stevige positie in de aanpalende zorgmarkt, die als uitvalsbasis zou kunnen dienen, ligt groeiende aandacht van deze kantoren voor de goededoelensector voor de hand.  Opmerkelijk is verder het aantal mutaties: maar liefst 25 van de 162 organisaties wisselden in 2024 van kantoor. En ook in deze markt is er de trend naar 'opwaardering': accountantskantoren schuiven graag door naar grotere organisaties voor een meer lucratieve fee. Enkele organisaties werken al meer dan vijftien jaar met hetzelfde kantoor, wat kan gaan schuren met belangenverstrengeling.

Citaten rondom wisselingen van kantoor

Een organisatie geeft in het jaarverslag aan grote problemen te hebben gehad met het vinden van een nieuwe accountant, wegens capaciteitsproblemen bij de kantoren van voorkeur. Een andere rapporteert dat de voorkeur uitging naar een accountant gevestigd in Utrecht, geen éénpitter en bij voorkeur een kantoor dat ervaring heeft met de financiële administratie van ANBI-stichtingen en het programma Exact. Uit de selectie werd gekozen voor een partij die ook werkzaamheden verricht voor een bevriende stichting, die hier goede ervaringen mee heeft.

De financieel directeur van KIKA stelt: "Onze organisatie groeide snel in omvang en bekendheid. Versterking van het maatschappelijk vertrouwen, inzicht in de pijnpunten, risicomanagement en verdere professionalisering van de organisatie wogen zwaar mee in de wens om een andere accountant te kiezen. Nuttig bij de selectie  van een nieuw kantoor bleek een vergelijk tussen een kleinere, een middelgrote en grote (big four) accountant om de verschillen in dienstverlening en prijs goed te kunnen vergelijken. Het big four kantoor zag uiteindelijk af van het uitbrengen van een offerte wegens de verwachte aanzienlijk lagere prijs van de concurrentie. Gekozen werd voor BDO. Na een intensief overgangsjaar zijn we zijn zeker tevreden."

'Hoewel onverplicht, wordt soms een accountantskantoor ingeschakeld als extra waarborg van een betrouwbare bedrijfsvoering.'

In het jaarverslag van een grote organisatie (en dito kantoor) lezen we: "Er is na de initieel overeengekomen periode van drie jaar afscheid genomen van de bestaande accountant. Er is door de raad van toezicht een nieuwe accountant aangesteld. Deze accountant is gespecialiseerd in stichtingen en verenigingen en heeft uitgebreide detailkennis van RJ650."

Hoewel onverplicht, wordt soms een accountantskantoor ingeschakeld als extra waarborg van een betrouwbare bedrijfsvoering. Goede doelen zien de accountant als financieel expert. Sectorkennis is daarbij wel van belang. 

Notities bij enkele kantoren

Het aandeel van de big four in Markt en Fee is totaal circa 30 procent en (voorspelbaar) gebaseerd op een beperkt aantal grote relaties. In het hogere- en middensegment is vooral Mazars actief en verder ook BDO. Beide accountants kunnen als uitdager gezien worden van de big four. Bij kleinere organisaties heeft WITh de sterkste positie en concurreert op haar beurt met het middensegment. Dit kantoor richt zich alleen op stichtingen en verenigingen met een ideëel doel en valt op door een benchmark met relevante kengetallen ontleend aan de jaarstukken. Elk kantoor kan zich verder 'spiegelen' in de uitkomsten en zal zich daarmee zo onderscheiden mogelijk willen profileren.

Nuttig?

Hoewel cijfermatig juist, is het plaatje niet compleet: er zijn veel meer organisaties maar tegelijk vaak van veel kleinere omvang. Ook al omdat de uitkomsten van een eerder onderzoek over 2023 tot vergelijkbare resultaten leidde, mogen de uitkomsten maatgevend worden geacht. Wellicht zijn deze ook van nut voor een vergelijk van en keuze tussen kantoren. Er valt immers wat te kiezen: passend bij grootte van de organisatie, gerichtheid en identiteit, diensten, kennis en ervaring, publicaties, referenties, tevredenheid, kosten, contacten en 'netwerk', locatie etc. Of vertaald in termen van de donateurs van de goededoelenorganisaties: deskundig, kostenbewust, transparant en duidelijk, betrouwbaar en met impactvolle resultaten.