Stakeholders verwachten een grotere rol van de accountant bij duurzaamheidsinformatie, maar een commissie van het Europees Parlement ziet dat anders. Arjan Brouwer hoopt dat de politici in Brussel verstandige keuzes maken.

Discussie Column 11 maart 2022

Bizarre wending

Het belang van niet-financiële informatie neemt toe. Met de publicatie van de eerste uit de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) voorvloeiende Europese standaarden voor duurzaamheidsrapportage en de oprichting van de International Sustainability Standards Board (ISSB) is de ontwikkeling van hoogwaardige internationale standaarden in een stroomversnelling gekomen. Dit is van belang voor relevante, vergelijkbare informatie voor een bredere groep stakeholders.

Om nuttig te zijn voor besluitvorming is het ook van belang dat de gerapporteerde informatie betrouwbaar is. Greenwashing moet tot een minimum worden beperkt. Assurance door een accountant kan daarvoor zorgen. Op grond van de huidige wet- en regelgeving is de rol van de accountant bij duurzaamheidsinformatie in het bestuursverslag echter beperkt. Artikel 2:393 BW en NV COS 720 vereisen, kort gezegd, dat de accountant vaststelt dat de voorgeschreven informatie is opgenomen, dat dit consistent is met de jaarrekening en dat de accountant op basis van de bij de jaarrekeningcontrole verkregen kennis en begrip toetst of het bestuursverslag geen materiële onjuistheden bevat. De huidige wet- en regelgeving bevatten echter geen vereiste om actief assurancewerkzaamheden uit te voeren, om de betrouwbaarheid van het bestuursverslag te onderzoeken. Dit leidt regelmatig tot misverstanden en onduidelijkheid bij stakeholders over de rol van de accountant bij het bestuursverslag.

Stakeholders geven aan dat ze een grotere rol van de accountant verlangen. In een door de NBA uitgevoerde en op het Dashboard Accountancy gepubliceerde enquête geeft driekwart van de hoofden van audit committees van grote beursfondsen aan, dat ze de rol van de accountant bij het bestuursverslag belangrijk tot zeer belangrijk vinden. Een rol van de accountant ten aanzien van duurzaamheid vindt 41 procent belangrijk tot zeer belangrijk en 46 procent redelijk belangrijk.

In de Accountantsbrief 2017 schreef de VEB dat ze verwacht dat de accountant een actieve rol speelt bij de controle van het bestuursverslag en dat de accountant hierbij aandacht geeft aan duurzaamheidsontwikkelingen. In 2021 hamerde toenmalig VEB-directeur Paul Koster erop dat de niet-financiële informatie ook door de accountant bekeken moet worden. Hij pleitte voor een goedkeuring waarbij de accountant de consistentie van alle maatregelen beoordeelt. In het FD van 18 mei 2020 stelt Rients Abma dat steeds meer beleggers erop aandringen dat de accountant ten minste beperkte zekerheid afgeeft bij gepubliceerde klimaatdata. In de Speerpuntenbrief 2022 roept Eumedion ondernemingen op hun emissiereductieplannen te laten valideren door een accountant. Accountants wordt gevraagd om klimaatrisico's expliciet mee te nemen in de jaarrekeningcontrole en hierover te rapporteren in de controleverklaring.

Ik zie dat accountants hier ook mee aan de slag gaan en proberen invulling te geven aan deze verwachtingen. KPMG-accountantsbestuurder Marc Hogenboom liet bijvoorbeeld op LinkedIn weten dat klimaat expliciet wordt meegenomen in de controleaanpak en accountantsverklaring en dat het klimaat een vast agendapunt zal zijn in presentaties tijdens aandeelhoudersvergaderingen. PwC-accountantsbestuurder Raneesh Jagbandhan riep in een recente opinie op tot een kritischer blik van accountants ten aanzien van de concrete plannen die onder de langetermijn duurzaamheidsambitie van ondernemingen liggen en hoe deze zijn vertaald naar de financiële impact. Uit het Dashboard Accountancy blijkt dat inmiddels bij iets meer dan de helft van de AEX- en AMX-fondsen de accountant een opdracht heeft om specifiek assurance te verstrekken bij (delen van) het bestuursverslag.

Die bredere rol past bij de maatschappelijk functie die de accountant vervult. De accountant is er niet alleen voor de financiële investeerders, maar dient een breder publiek belang. Een rol bij de op een grotere groep stakeholders gerichte niet-financiële informatie sluit daarop aan. Weliswaar valt best iets aan te merken op de snelheid waarmee accountants deze rol pakken, maar de hiervoor geschetste informatie laat zien dat diverse stakeholders willen dat ze die rol pakken, dat accountants dit toezeggen en dat het in de praktijk ook al gebeurt. Een positieve ontwikkeling, waarvan te hopen is dat deze wordt voortgezet.

Er blijken echter politici in Brussel te zijn die daar anders over denken. Eind vorig jaar kwam er een wonderlijk rapport naar buiten van de Committee of Legal Affairs van het Europees Parlement (het 'Durand report'). In dit rapport wordt voorgesteld om het de accountant die de jaarrekening controleert te verbieden om ook assurance te verstrekken bij de duurzaamheidsinformatie. De commissie is van mening dat er een conflict of interest bestaat tussen het verstrekken van zekerheid bij de financiële informatie en het verstrekken van zekerheid bij de niet-financiële duurzaamheidsinformatie. Volgens de commissie moet de accountant die de jaarrekeningcontrole uitvoert daarbij dus vooral niet doen wat stakeholders in de praktijk vragen. De accountant moet zich op de financiële informatie richten en het oordeel over duurzaamheidsinformatie aan een ander overlaten. Weg publiek belang, weg bredere maatschappelijke functie. Een bizarre wending in de dialoog over de rol van de accountant die zich, gedreven door de wensen van stakeholders, de afgelopen jaren juist de andere kant op bewoog.

Nu ben ik niet per sé voorstander van een wettelijk verplichte accountantscontrole, maar een verbod is wel weer het andere uiterste. Waar de CSRD de ontwikkeling van duurzaamheidsverslaggeving een grote stap vooruit helpt, zou deze politieke ingreep een stap terug zijn voor de ontwikkeling van assurance daarbij. Het druist ook volledig in tegen de gedachte van integrated reporting en de steeds verdere vermenging van duurzaamheids- en financiële risico's. Zo hebben klimaatrisico's impact op de levensduur en waardering van de materiële en immateriële activa van steeds meer ondernemingen. En dat geldt ook voor de waardering van leningen bij banken of verzekeringsverplichtingen van verzekeringsmaatschappijen.

Gelukkig kwam de Raad van de Europese Unie recent met een voorstel dat veel logischer is. De Raad stelt voor om assurance bij duurzaamheidsinformatie wel te verplichten, maar hiervoor geen exclusiviteit bij accountants neer te leggen. Ook andere onafhankelijke en daarvoor kwalificerende partijen kunnen duurzaamheidsinformatie van assurance voorzien. Het is aan de onderneming en haar bevoegde organen om hiervoor de juiste keuze te maken. Stakeholders kunnen zich laten horen en input geven in dit proces. Accountants zullen dus moeten laten zien of zij de beste partij zijn om deze rol te vervullen en zich in een markt met andere partijen onderscheiden.

De Europese onderhandelingen gaan nu beginnen. Laten we hopen dat de politici in Brussel tot verstandige keuzes komen. Maar of iemand daar enig niveau van zekerheid over kan verstrekken, weet ik niet.