Rondom het fiasco van cryptobeurs FTX horen we nog weinig over de rol van de betrokken accountants. Ten onrechte, wat Marcel Pheijffer betreft.
Discussie ColumnCryptohorror voor accountants
Tijdens de laatste Ministerraad (17 november 2023) is besloten dat er stevige eisen komen om de klanten van cryptobedrijven te beschermen. Het gaat dan om eisen inzake reclame, het correct informeren van klanten en het waarschuwen voor risico's. Ook komt er een soort prospectusplicht en een vergunningsplicht voor aanbieders van cryptomunten en -producten. Daarnaast komt er toezicht door de AFM en DNB.
Het zijn logische stappen ten aanzien van een tot nog toe zwak gereguleerde sector. Internationale kwesties aangaande cryptogerelateerde bedrijven als Binance, Celsius, Coinbase en Tether laten zien dat strenge regulering geen overbodige luxe is. Over dat laatste bedrijf schreef ik op deze site eerder een stevig verhaal, waarbij ik met name inging op de rol van accountants bij zogeheten proof of reserves reports. Tether maakt goede sier met door accountants daarbij afgegeven verklaringen, terwijl de Amerikaanse toezichthouder PCAOB in deze juist een overduidelijke waarschuwing afgeeft: "Investors should note that Proof of Reserve engagements are not audits and, consequently, the related reports do not provide any meaningful assurance to investors or the public." Iedere weldenkende accountant blijft bij een dergelijke waarschuwing weg van dergelijke rapporten en van het afgeven van een verklaring daarbij. Zo niet de (buitenlandse) accountants van organisaties zoals Baker Tilly, BDO, Grant Thornton en Mazars. De big four houdt zich voor wat betreft het afgeven van assurancerapporten vooralsnog afzijdig van de sector, adviesdiensten verlenen zij wel.
FTX-fiasco en de schuldigverklaring van Sam Bankman-Fried
De afgelopen maanden heb ik met verbazing en verbijstering de Amerikaanse strafzaak gevolgd tegen Sam Bankman-Fried (SBF), de gevallen topman van cryptobeurs FTX en oprichter van het daaraan gerelateerde Alameda Research. Verbazing en verbijstering, omdat ik het onbegrijpelijk vind hoe gemakkelijk het bleek om zonder adequaat in- en extern toezicht miljarden dollars te verschuiven van FTX naar Alameda Research. Klantengelden die bij FTX werden gestald, zijn verplaatst naar Alamada Research en risicovol belegd of uitgegeven aan onroerend goed en sponsoring van sporters, artiesten en politici. Alameda Research was toegestaan om maximaal 65 miljard US Dollar van FTX te lenen en op te nemen.
Dit alles liep uit op een fiasco: FTX en Alameda Research vroegen faillissement aan, SBF en diens companen zijn strafrechtelijk vervolgd en SBF is inmiddels door een jury op alle aanklachten schuldig verklaard. Hij zal mogelijk tientallen jaren de bak in draaien. Dat zal de schuldeisers van met name FTX enige genoegdoening schenken, maar vooralsnog zijn zij een groot deel van het door hen ingelegde geld kwijt.
De accountants van de FTX-groep gaven schone controleverklaringen af
Aangaande het FTX-fiasco lezen we tot op heden weinig over de rol van de betrokken accountants. Ten onrechte, dunkt mij. Belangrijk feit is dat twee bij de FTX-groep betrokken accountantsorganisaties, namelijk Armanino en Prager Metis, schone verklaringen hebben afgegeven bij de financiële verantwoording van belangrijke onderdelen van de FTX-groep. Armanino tekende bijvoorbeeld op 30 maart 2022 af op de stukken van FTX US en Prager Metis tekende op 2 april 2022 af op de stukken van FTX Trading. Ruim zeven maanden later werd het faillissement daarvan aangevraagd.
Uit de controleverklaring blijkt dat de accountant - zoals te doen gebruikelijk - verklaart dat deze professioneel-kritisch is geweest, een risicoanalyse heeft uitgevoerd, zich heeft verdiept in de interne controle en dat op basis van de uitkomsten een controleprogramma is opgezet.
Tegenover de schone controleverklaringen staat echter het duidelijke oordeel van John Ray, na de faillissementsaanvraag bij FTX aangesteld om orde op zaken te stellen, althans het faillissement af te wikkelen. Enkele dagen na zijn aanstelling rapporteerde hij onder meer het volgende: "Never in my career have I seen such a complete failure of corporate controls and such a complete absence of trustworthy financial information as occurred here." En voorts: "As a general matter, policies and procedures relating to accounting, financial reporting, treasury management, and risk management did not exist, were incomplete, or were highly generic and not appropriate for a firm handling substantial financial assets."
Accountants onder vuur: civiele procedure met juryrechtspraak
In het licht van de bevindingen van John Ray, die eerder bij de afwikkeling van de Enron-kwestie was betrokken, is het begrijpelijk dat partijen die schade leden door de ondergang van FTX hun pijlen richten op de accountants. Die kunnen hun borst nat maken. Die partijen, eisers, hebben zich verenigd. Op 7 augustus 2023 zijn zij een civiele procedure tegen de accountantsorganisaties gestart, waarbij zij verzochten om juryrechtspraak.
Eisers trekken fel van leer en noemen FTX een house of cards waarbij, toen dat in elkaar stortte, in korte tijd dertig miljard US Dollar is verdampt. Eisers stellen dat: "Auditors Defendants were a major part of the wrongdoing at FTX. With their access to FTX books and records they were in a unique position to put end to this massive fraud. They did the opposite and blessed financial statements riddled with falsity helping to cause this unprecedented financial fiasco that has harmed so many." De accountants wordt verweten dat zij schaamteloos hun professionele standaarden hebben overtreden en vooral ook dat zij "ave legitimacy to FTX and SBF by expressing public support of them on the internet and social media".
Cryptohorror voor accountants
Eisers claimen nu al dat dit een zaak betreft van meer dan één miljard US Dollar. De betrokken accountants worden neergezet als Crypto Industry Cheerleaders. Het is nauwelijks voor te stellen dat de accountants voor een jury van dat beeld af zullen komen. Wie zich enigszins in deze zaak heeft verdiept - bijvoorbeeld door de verslagen van de vijf weken durende zittingen tegen SBF tot zich te nemen - zal al snel tot de conclusie komen dat de woorden van John Ray juist zijn: De administratieve organisatie en interne beheersing binnen FTX was een puinhoop. Het stond niet eens in de spreekwoordelijke 'kinderschoenen'. Binnen een dergelijke context én gegeven de omvang en het risico van de door FTX beheerde gelden, lijken schone controleverklaringen niet passend.
Zoals te doen gebruikelijk in dergelijke situaties, blijven de accountants achter hun controleverklaringen staan. Op 21 september 2023 leverden zij hun reactie op eisers bij de rechter in. Daarbij komen zij met allerhande formele verweren. Maar zij verzuimen om aan de hand van hun controledossier aan te tonen dat zij de controles volgens de standaarden hebben uitgevoerd. Nergens laten zij zien wat ze precies hebben gedaan en op basis van welke controlebevindingen en controle-informatie zij tot een deugdelijke grondslag kwamen. Eisers zijn dan ook niet onder de indruk. Op 6 november dienden zij de accountants van repliek door hun reactie bij de rechter aan te leveren.
Als ik het Amerikaanse procesrecht goed begrijp, is het nu aan de rechter om te bepalen of de zaak al dan niet kan worden voortgezet. Ik ben benieuwd en blijf het volgen. Ik zou echter niet graag in de schoenen van de betrokken accountants staan. Ik zou slapeloze nachten hebben van deze 'cryptohorror'.
Leesvoer voor liefhebbers
De belangrijkste stukken zijn als volgt te vinden:
- instellen class action door eisers (7 augustus 2023): bijlage 1;
- reactie accountants (21 september 2023): bijlage 2;
- reactie eisers (6 november 2023): niet gratis te verkrijgen.
Tot slot wat boekentips over het FTX-fiasco (voor Sinterklaas of onder de kerstboom):
- Brady Dale: SBF. How the FTX banktruptcy unwound crypto's very bad good guy;
- Michael Lewis: Going infinite. The rise and fall of a new tycoon;
- Zeke Faux: Number go up. Inside crypto’s wild rise and staggering fall.