De discussie over de waarde van de samenstellingsverklaring is misschien wel de verkeerde, meent Joris Joppe. Moeten we ons geen zorgen maken over de waarde van de jaarrekening zelf?

Discussie Column 24 januari 2025

Goeie discussie, verkeerde onderwerp

Vlak voordat mijn kerstvakantie begon, was op deze website een stuk te lezen van Anton Dieleman over de waarde van de samenstellingsverklaring. Niet één, niet twee, maar drie nuttige aspecten van de samenstellingsverklaring. Het stuk kreeg 18 reacties, uit voorspelbare hoek en van voorspelbare aard. Over het proces van regelgeving, wie wel of niet bevoegd is om ergens iets van te vinden, definities van opstellen en samenstellen. Uiteraard waren er de geijkte meningen over het wel of geen zekerheid geven. Een onderwerp wat altijd goed illustreert hoe makkelijk mensen kunnen denken in zwart/wit.

Allemaal wellicht valide punten en misschien ook nog wel amusant om te lezen, maar als je het mij vraagt deden ze geen afbreuk aan de kern van het oorspronkelijke stuk en de nabeschouwing. Je begrijpt, ik zit in Kamp Dieleman – de samenstelverklaring wordt door stakeholders gewaardeerd. En het stelsel van regels eromheen: het zal allemaal wel. Alle partijen accepteren ze grosso modo, dus dan werkt het.

Toch is het fijn dat we discussie over dit soort dingen kunnen hebben. Tegelijkertijd is het jammer dat we het echte punt over het hoofd zien. We kunnen blij zijn met de samenstellingsverklaring (zelfs of misschien wel juist omdat die niet gelezen wordt). Maar moeten we ons geen zorgen maken over de waardering voor de jaarrekening zelf?

Ik vind dat accountants vaak denigrerend kunnen doen over de samengestelde jaarrekening. Met uitspraken als "geschiedschrijving" en "niemand leest dat ding toch" doen ze zichzelf tekort. De jaarrekening ligt aan de basis voor elke aangifte in Nederland. Bij elke ondernemingsoverdracht, fusie, financiering of lease komt de jaarrekening op tafel. Belangrijk dus. En dat heb ik het nog niet eens over de wettelijke deponeringsplicht en het macro-economische belang van betrouwbare data voor bijvoorbeeld het inschatten van kredietrisico's en dus een soepel handelsverkeer.

Die waarde als een vanzelfsprekendheid beschouwen in tijden van grote veranderingen lijkt me echter onverstandig. Signalen dat de waarde van de jaarrekening erodeert (zelfs als daar een samenstellingsverklaring bij zit) zijn best wel te vinden. Ik zie dat met name bij kredietverlening.

Zo is bijvoorbeeld de tijdigheid van de jaarrekening relevant voor het beoordelen van kredietrisico's. Hoe later de jaarrekening, hoe hoger het risico. En dus, in theorie, hoe hoger het kapitaalsbeslag en daarmee de rente die een onderneming betaalt. Door accountants samengestelde jaarrekeningen worden meestal gelijkmatig verspreid over het jaar. Als beroepsgroep zullen we hier voldoende rekening mee moeten houden, als we de jaarrekening als product niet buitenspel willen zetten.

In een recent overleg met banken werd de suggestie gewekt dat het procentuele aandeel van de jaarrekening in de credit rating bij kleine kredieten al significant is gedaald en vervangen door andere, actuelere informatie. Gezien de doorontwikkeling van andere databronnen (waar overigens geen samenstellingsverklaring bij zit), is het denkbaar dat deze trend zich doorzet. Tot op termijn voor die kredieten geen jaarrekening meer nodig is. Je kunt je afvragen of dat onwenselijk is. Toch denk ik dat de beroepsgroep hier, als adviseur van de ondernemer, bij stil moet staan. Je wilt zelf ook gevoel hebben bij hoe een bank naar je klant kijkt. Het beste lijkt me dan om in ieder geval deels naar dezelfde informatie te kijken.

Dus leuk, die toegevoegde waarde van de verklaring, maar laten we ook naar die van de jaarrekening kijken. Hoe zouden we, als er geen 4410 en BW2 Titel 9 was geweest, het proces van verantwoording nu inrichten? Als we assuranceproducten (bewust gekozen woord) als ISAE3402, actuele cijfers en wat creativiteit mixen, krijgen we volgens mij een mooi alternatief waar sommige stakeholders veel beter mee geholpen zijn.

Ik hou me in ieder geval aanbevolen voor een goede dialoog.