Discussie Opinie

Richting kiezen: het beroepsprofiel tussen continuïteit en verandering

Na een analyse van het debat rondom het nieuwe beroepsprofiel voor accountants, wordt in dit vervolgartikel gekeken naar afwegingen en risico's rondom de besluitvorming hierover.

Jan Wietsma

Op 16 juni 2025 ligt er voor de leden van de NBA een beslissing die de toekomst van het accountantsberoep mede zal bepalen. Het voorgestelde beroepsprofiel - met of zonder amendementen - ligt ter stemming. De discussie daarover heeft zich verbreed en verdiept. Waar het aanvankelijk ging over opleidingsroutes en bevoegdheden, draait het inmiddels om de kern van het beroep: wat is de rol van de accountant, hoe onderscheiden we ons in de markt en wie bepaalt die koers?

In mijn eerdere bijdrage op deze website ging ik in op de spanningen achter de schermen. In dit vervolg presenteer ik een overzicht van afwegingen, risico's en aanbevelingen die bij dit besluit horen.

Een fundamentele spanning

De kernvraag luidt: doet het voorgestelde profiel recht aan de inhoud van het beroep én is er voldoende draagvlak in het veld? De NBA benadrukt dat het nieuwe profiel pluriformiteit en flexibiliteit bevordert. Kritische geluiden - met name vanuit mkb-hoek, zoals SRA, Novaa, MKB-Nederland en Auxilium - wijzen op risico's voor de herkenbaarheid van de AA-titel en de aantrekkingskracht van de beroepsopleiding.

Tegenover deze zorgen staan de young profs en grotere kantoren, die juist kansen zien om de instroom te vergroten en nieuwe generaties aan te spreken. De spanning tussen behoud en vernieuwing is daarmee voelbaar.

Politieke framing en gebrek aan transparantie

De communicatie over het profiel is strategisch geladen. Waar de NBA spreekt over "modernisering" en "keuzeruimte", zetten critici in op termen als "statusverlies" en "verwatering". De framing is effectief, maar verhult soms een gebrek aan onderbouwing. Daarnaast wordt vanuit het mkb kritiek geuit op het besloten karakter van de besluitvorming. Het gevoel dat het profiel "in de luwte" is ontwikkeld, versterkt het wantrouwen.

Van inhoud naar identiteit

De discussie over het beroepsprofiel is niet los te zien van bredere ontwikkelingen in en rond de accountancy. De maatschappelijke verwachtingen veranderen. De rol van assurance in een datagedreven samenleving staat ter discussie. Digitalisering, ESG-rapportage, ethische dilemma's en het groeiend belang van soft skills beïnvloeden wat er van accountants wordt gevraagd - en wie dat beroep aantrekkelijk vindt.

Tegen deze achtergrond is het begrijpelijk dat de NBA een profiel wil neerzetten dat wendbaar is, pluriform in uitwerking en aantrekkelijk voor nieuwe generaties. Tegelijkertijd leeft onder veel mkb-accountants de angst dat de kern van het beroep - de herkenbare toegevoegde waarde in het midden- en kleinbedrijf - in de vernieuwing wordt uitgehold. Daarmee raakt het profiel niet alleen de opleidingspraktijk, maar ook de beroepstrots en de positionering in de markt.

Een beroepsprofiel is dus niet slechts een technisch document. Het is een manifest over wat het beroep is, wil zijn en belichaamt. Die symbolische lading verklaart ook de emotie en het verzet die in de discussie meeklinken.

Governance onder vuur

Een terugkerend pijnpunt in het debat is de wijze waarop het profiel tot stand is gekomen. Verschillende mkb-georiënteerde partijen voelen zich gepasseerd in het ontwikkelproces. De kern van hun kritiek is niet alleen inhoudelijk, maar vooral procedureel: het gevoel dat het profiel in een kleine kring is opgesteld, zonder breed gedragen consultatie of transparante besluitvorming.

Dit roept fundamentele vragen op over de governance van de beroepsgroep. Wie bepaalt eigenlijk de koers van het beroep? Hoe wordt representatie gewaarborgd? En hoe zorgen we dat alle geledingen zich gehoord en gezien voelen?

Deze vragen raken aan het vertrouwen in de beroepsorganisatie als geheel. Een goed profiel kan mislukken bij slechte governance; een beperkter profiel kan juist legitimiteit krijgen als het zorgvuldig en participatief tot stand komt. Het gaat dus niet alleen om inhoud, maar ook om eigenaarschap.

De kern van het conflict: certificering, status en marktpositie

Een belangrijk element in het conflict is de status van de certificerende bevoegdheid. In het voorgestelde profiel is het denkbaar dat niet alle AA's automatisch bevoegd zijn tot wettelijke controle. Die bevoegdheid zou worden gekoppeld aan aanvullende eisen of keuzes in het opleidingspad.

Voorstanders zien dit als een logische aanpassing aan de praktijk, waarin veel AA's geen wettelijke controles uitvoeren. Het maakt differentiatie mogelijk en sluit aan bij individuele ambities. Tegenstanders vrezen echter een statusverlies van de AA-titel als geheel. De uniformiteit van het beroepsbeeld zou verdwijnen, met verwarring in de markt tot gevolg.

Daarmee is het profiel ook een strijdperk geworden voor het bredere debat over de positionering van de accountant. Gaat het om één beroep met verschillende smaken, of om verschillende beroepsgroepen met een gedeelde oorsprong? En wat betekent dat voor het gezag, de waarde en de zichtbaarheid van het beroep bij ondernemers, banken en toezichthouders?

Naar een beter alternatief: richting, ruimte en rugdekking

In plaats van te kiezen tussen uitersten, ligt de oplossing in het ontwerpen van een profiel dat ruimte biedt zonder richting te verliezen. Een gedragen beroepsprofiel bevat:

  • Een heldere kern: de accountant als waarborg van betrouwbaarheid in maatschappelijke en economische informatie.
  • Herkenbare specialisaties: audit, samenstel en advies als verschillende vormen van beroepsuitoefening, mét een gemeenschappelijk fundament.
  • Een modulaire opleiding: geen keurslijf, maar een opbouw die recht doet aan verschillende ambities en werkvelden.
  • Behoud van de certificerende bevoegdheid als norm, met expliciete routes voor wie hiervan wil afwijken.
  • Een transparant ontwikkelproces, waarin alle geledingen vertegenwoordigd zijn en besluitvorming herleidbaar is.

Belangrijker nog dan de vorm, is de wijze waarop zo'n profiel tot stand komt. Een breed stakeholderberaad, een Delphi-methodiek of een onafhankelijke commissie kunnen bijdragen aan eigenaarschap. Wat nu ontbreekt, is niet alleen consensus over de inhoud, maar vooral vertrouwen in het proces.

Gevolgen bij invoering van het huidige profiel

Als het profiel in huidige vorm wordt ingevoerd, zijn er op korte termijn vier risico's te benoemen:

  1. Verlies van herkenbaarheid in de markt. Ondernemers, banken en andere stakeholders weten niet langer wat een AA precies doet of mag doen. Dit kan leiden tot wantrouwen of overcompensatie via extra documentatie of externe second opinions.
  2. Afnemende aantrekkelijkheid van de opleiding. Als het profiel te zwaar wordt of onvoldoende aansluit bij de adviespraktijk, kunnen studenten afhaken. Dat is vooral problematisch in een tijd van personeelsschaarste.
  3. Structurele tweedeling binnen het beroep. Een verschil tussen AA's met en zonder certificerende bevoegdheid kan leiden tot statusongelijkheid, tariefdruk en interne concurrentie.
  4. Juridische onzekerheden. Onduidelijkheid over bevoegdheden en routes kan aanleiding geven tot procedures en interpretatieverschillen, ook in het toezicht.

Tegelijkertijd is het niet uitgesloten dat de invoering van het profiel - mits met amendementen - ook kansen biedt. Het kan zorgen voor nieuwe instroom, modernisering van het onderwijs en positionering als een flexibel en adaptief beroep. Maar dan is wél een doordachte implementatie nodig.

Voorwaarden voor succesvolle invoering

Als de ledenvergadering toch besluit om het profiel aan te nemen, dan zijn er vijf randvoorwaarden die vanaf dag één moeten zijn geregeld:

  1. Heldere communicatie: Er moet een landelijke campagne komen, gericht op ondernemers, banken en toezichthouders. De boodschap: wat doet een accountant, wat mag je verwachten en welke routes zijn er? Ook studenten en opleiders verdienen volledige transparantie.
  2. Monitoring en evaluatie: Een publiek dashboard met cijfers over instroom, uitstroom, routes, klanttevredenheid en effecten op de arbeidsmarkt is essentieel. Jaarlijkse herijking van het profiel voorkomt dat het veroudert voordat het is ingeburgerd.
  3. Nieuwe governance-structuur: Een onafhankelijke beroepsprofielcommissie met roulerende zetels en structurele consultatie van alle beroepsgroepen borgt eigenaarschap en draagvlak.
  4. Juridische borging: Het profiel moet passen binnen de bestaande wet- en regelgeving. Waar dat niet het geval is, moet de NBA bereid zijn om wetswijzigingen aan te kaarten.
  5. Flexibiliteit in opleiding en praktijk: Een profiel dat levenslang leren faciliteert, differentiatie in werkvormen mogelijk maakt en ontwikkeling stimuleert, zal op termijn meer opleveren dan een star systeem.

Wat als we het besluit uitstellen?

Uitstel hoeft geen teken van zwakte te zijn. Als het gepaard gaat met een duidelijke routekaart, kan het juist ruimte creëren voor herstel van vertrouwen. Voorwaarde is dan wel dat er niet wéér een gesloten proces volgt, maar een participatief traject met transparante spelregels.

Een uitstel van zes tot negen maanden, met een onafhankelijke procesbegeleider, kan voldoende zijn om tot een breed gedragen profiel te komen. Bijkomend voordeel: de discussie wordt dan losgetrokken van het gevoel van urgentie en kan daardoor rationeler worden gevoerd.

Herhaling voorkomen: drie structurele lessen

  1. Zorg voor permanente dialoog. Richt een structureel overleg in tussen mkb- en RA-kantoren, onderwijsinstellingen, young professionals en toezichthouders. Niet ad hoc, maar met een doorlopend mandaat.
  2. Maak data leidend. Besluitvorming op basis van cijfers over instroom, titelgebruik, klanttevredenheid en maatschappelijke relevantie voorkomt discussies op basis van aannames.
  3. Versterk de governance van de NBA. Zorg voor betere balans in de ledenraad, meer transparantie in besluitvorming en een onafhankelijke ombudsfunctie bij geschillen over beleidskeuzes.

Tot slot: kies voor verbinding

De ledenvergadering op 16 juni is meer dan een stemming over een profiel. Het is een moment van reflectie over de richting van het beroep. De uitdaging is om uit de loopgraven te komen en samen een koers te vinden die herkenbaar is voor de markt, aantrekkelijk voor studenten én houdbaar voor de toekomst.

Of het besluit nu wordt genomen of uitgesteld: investeren in vertrouwen, communicatie en gezamenlijke sturing is onvermijdelijk. Alleen dan kan het accountantsberoep zijn rol als maatschappelijke gids en financieel geweten blijven vervullen.

Het profiel is geen eindstation, maar een kompas. De kunst is om gezamenlijk de richting te bepalen - zonder onderweg de verbinding met elkaar te verliezen.

Wat vindt u van deze opinie?

Reageer Spelregels debat

Jan Wietsma is directielid bij MKB-kredietcoach. Hij is als adviseur betrokken bij vraagstukken van accountantskantoren op het terrein van visieontwikkeling en strategievorming, onder meer via Full Finance. Tot medio juni 2021 was hij bestuurslid van de NBA.

Gerelateerd

7 reacties

Robert Flinterman

Onderschrijft dus de door mij geschetste werkwijze in Italië. Laten we dat overnemen. Verdwijnt discussie direct.

Alexander Vissers

"Tussen continuïteit en verandering" aanleiding voor de ontwerpverordening was dat de NBA de minister van financiën, die niets met opleidingen te maken heeft, wijs had gemaakt dat er een "toekomstbestendige studeerbare aantrekkelijk" opleiding moet komen en dat de NBA, die daar niets mee te maken heeft, dat kan regelen.
Dan noemt de NBA het "wettelijke kader" dat nergens in de Europese wet de Wet op het accountantsberoep en het Besluit accountantsopleiding 2013 of elders staat. Wat wel in de wet staat wordt genegeerd. Continuïteit is evenmin een optie want ook de huidige Verordening op de beroepsprofielen is een klap in het gezicht van de rechtsstaat, net als de Eindtermen van de CEA, een onwettige kletsverhaal rapport. "softskills, ethische dilemma's ??. De vakgebieden staan vast en het is aan de CEA die in te vullen. Ondertussen worden accountants als certificeringsbevoegd ingeschreven die nog geen dag bij een Vergunninghouder hebben gewerkt.
Dus neen, het besluit van de ledenvergadering kan de toekomst van het accountantsberoep niet mede bepalen. Dat kan alleen de wetgever en gezien de lopende inbreuk procedure kan Nederland daar niet omheen.
Het enige inhoudelijke aspect dat de Beroepsprofielen mogen regelen is het verschil tussen RA en AA en dat staat in de Wta, RA moeten OOB's kunnen controleren. De Verordening op de beroepsprofielen is derhalve volstrekt overbodig een heeft geen rechtsgevolg. Wie de absurde toelichting bij de nota van wijziging bij de invoeringswet leest kan alleen maar diep zuchten.

Robert Flinterman

In Italië zijn de , wat wij even benoemen tot AA en RA, gescheiden groepen. De Italiaanse AA, commercialista, staat echt in hoog aanzien. De opleidingen , het register en de beroepsvereniging staan los van de RA. Aldaar: Revisore legale dei conti.
Me dunkt dat de discussie die zich hier voltrekt niet speelt in Italië. Wellicht kunnen daar lessen uit worden geleerd.
Overigens is de opleiding tot commercialista zwaarder dan in Nederland. Men moet een geschikte master opleiding hebben gevolgd, een stage van 18 maanden en dan nog eens een staatsexamen afleggen. Dat laatste gebeurt aldaar met meerdere studies, is gangbaar dus.

Robert Flinterman

Geregeld wordt verwezen naar EU regelgeving. Wellicht raadzaam in kaart te brengen wat nu de praktijk is in die andere EU landen?

Arnout van Kempen

Hoe je de zaken ook wil duiden, ik denk dat het fundamentele conflict dat hier zichtbaar is, het conflict is tussen een wettelijk geregeld beroep, waarbij de wetgever glashelder is over welk beroep dat exact is en voor welke wettelijke taken dat beroep bestaat, en een zichzelf vormend en ontwikkelend beroep dat ergens halverwege de vorige eeuw om niet eens heel duidelijke redenen een wettelijk jasje heeft gekregen.

Wie een wettelijk jasje wil, levert zich ook uit aan de wetgever. Je kan niet met goed fatsoen aan de ene kant de bescherming van de wetgever wensen (titelbescherming, eigen tuchtrecht, een gegarandeerde markt maar met de vrijheid die markt zo ver uit te breiden als je maar wil) en anderzijds menen dat je volledig zelf, op een ALV, wel even gaat bepalen hoe je beroep zich met name binnen die wettelijke context invult.

Alexander wijst er vaak op, Ruud schreef er recent over als een weeffout, de CEA ziet ruis, Jan geeft een interessante analyse van het proces. Maar de kern wordt, behalve door Alexander en Ruud, eigenlijk zelden of nooit geraakt:

Accountants willen, als "beroepsgroep", zowel de voordelen van wettelijke bescherming, als de vrijheid van een zelfregulerend en dus privaat georganiseerd beroep.

Daar kan je precies van vinden wat je zelf wil. Echt. En ik heb daar zelf al helemaal niets over te zeggen, en wat ik vind is irrelevant.

Maar het zou van enige argumentatieve hygiene getuigen om dit feit onder ogen te zien.

Want eerlijk gezegd, het is ronduit bizar dat accountants menen met elkaar te kunnen bepalen wie precies bevoegd is tot de wettelijke controles en wie niet. Daar gaat de wetgever (nationaal of Europees) over. Niet de ALV van de NBA.

Alexander Vissers

De kern van het conflict: de kern van het conflict is dat de wetgever zich afzijdig heeft gehouden en constant bij de neus is gevoerd door NBA en rechtsvoorgangers en dat de NBA een doel op zichzelf is en bij voortduring op de stoel van de wetgever gaat zitten de Europese wet de nationale wet en de rechtstaat in het algemeen op industriële schaal ondermijnt. Het Nivra ontdaan van vrijwel alle taken zag de bui al hangen en heeft op een fusie aangestuurd die ten tijde van de fusie nog begrijpelijk was immers waren beide beroepen in naam wettelijke auditors, maar na de fusie ontstond zonder dat de wetgever zich daar rekenschap van had gegeven een opleiding tot onbevoegde, deze was nu net in 1993 weggeliberaliseerd. Ondertussen hangt het zwaard van Damocles boven de NBA want uiteindelijk hoeft alleen de externe accountant gereguleerd te worden niet, om in de terminologie van de Richtlijn te blijven het beroep van "natuurlijke personen die ten minste voldoen aan de in de artikelen 4 en 6 tot en met 12 gestelde voorwaarden."
Voorwaarde voor.... Art. 134 lid 2 Gw en Richtlijn 2018/958/EU eisen dat de wetgever expliciet vastlegt welk beroep hij reglementeert.
Drie structurele lessen: je kunt iedereen kennelijk 32 jaar lang bij de neus voeren, een organisatie zonder werkelijke taken die 25 miljoen per jaar kost in de lucht houden en als je geconfronteerd wordt met deze praktijk je van de domme houden en onhoudbare smoezen verkopen.
Het is te absurd voor woorden dat volwassen academici nu al twee jaar doen alsof het beroepsprofiel buiten de wet kan worden geregeld en iets andes is dan "het beroep van accountant kenmerkt zich door de bevoegdheid de controles uit te voeren die wet aan accountants opdraagt en de verklaringen af te geven die de wet aan accountants voorbehoudt." Allen dat komt povereen met de Wab en BW2 en andere wetten.

Alexander Vissers

Zoals ik al eerder beschreven heb is het "beroepsprofiel" een coup van de beroepsorganisatie in de traditie een bierviltje over de heg te gooien, te elfder ure bij een wet die ergens anders over gaat, buiten het zicht van de Raad van State onder het voorwendsel dat er een wettelijke basis geschapen moet worden voor een wetteloze praktijk en vervolgens wordt die bevoegdheid gedenatureerd en misbruikt. De CEA gaat daar kritiekloos in mee. Het enige doel van de beroepsprofielen is binnen het beroep van wettelijke auditor een onderscheid aan te brengen tussen de titels. De huidige wet kent weliswaar de mogelijkheid niet certificeringsbevoegde accountants in te schrijven, de opleiding kent echter alleen de mogelijkheid wettelijke auditors naar Unierecht te examineren. Dat ligt besloten in het Besluit accountantsopleiding 2013. Ook de toelichting in de nota van wijziging die de Beroepsprofielen toelicht gaat in onbegrijpelijk Nederlands en onbegrijpelijke bewoordingen uit van het beroep van wettelijke auditor naar Unierecht. De NBA is niet bevoegd bij Verordening inbreuk te maken opde EU Richtlijnen, de wet of het besluit. Na 32 jaar onverschilligheid moet de wetgever eindelijk het beroep deugdelijk regelen, of de overheidsaccountants AIB intacc en samenstellers dat nu leuk vinden of niet. Nederland is het land dat de meeste overheidstaken aan accountants uitbesteedt zelfs de controle van gemeenten en provincies wordt door openbare accountants uitgevoerd maar het enige land op het vasteland van Europa dat de wettelijke controle en het beroep van wettelijke auditor niet deugdelijk geregeld heeft.

Reageer op dit artikel

Spelregels debat

    Aanmelden nieuwsbrief

    Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.

    Bent u NBA-lid? Dan kunt u zich ook aanmelden via uw ledenprofiel op MijnNBA.nl.