Discussie Opinie 15 augustus 2025

Horen bevindingen in een controleverklaring?

De controleverklaring is een rapportage van conclusies, gebaseerd op het professioneel oordeel van de accountant. Die verklaring moet niet veranderen in een bijlage vol bevindingen zonder bijbehorende context.

Tjibbe Bosman

De roep om bevindingen van de accountant op te nemen in de controleverklaring klinkt steeds luider. Het lijkt een logische stap richting meer transparantie, maar in werkelijkheid is het een riskant idee dat meer verwarring dan duidelijkheid kan brengen. Wie een effectieve controle wil behouden, kan zich beter richten op conclusies en zekerheid - niet op steeds langere verklaringen vol bevindingen zonder context.

De Nederlandse controleverklaring is al een van de meest uitgebreide ter wereld. Zeker bij organisaties van openbaar belang geven we inzicht in de Key Audit Matters, de gehanteerde materialiteit, de groepscontrole, bezoeken aan buitenlandse vestigingen en de duur van de opdrachtrelatie. Daarnaast lichten accountants op algemene vergaderingen hun controlestrategie toe, beantwoorden zij vragen en distantiëren zij zich actief van misleidende informatie. De aanwezigheid van een accountant schept daarom al vertrouwen bij gebruikers van de jaarrekening.

De controlerend accountant levert zekerheid. De controleverklaring is daarom een rapportage van conclusies, gebaseerd op het professioneel oordeel van de accountant, waarop gebruikers mogen vertrouwen. Dat is wezenlijk anders dan het opnemen van feitelijke bevindingen. Bij opdrachten voor overeengekomen specifieke werkzaamheden (Standaard 4400) worden bevindingen juist alleen gedeeld met een beperkte groep gebruikers die de specifieke context kennen. Zonder die context kunnen derden bevindingen gemakkelijk verkeerd interpreteren of zelfs misbruiken - de praktijk leert dat dit regelmatig tot tuchtklachten bij de Accountantskamer leidt. Bovendien ontbreekt bij zulke opdrachten de toepassing van materialiteit en oordeelsvorming, terwijl die juist de kern vormen van een controle en de expertise van de accountant.

Er is ook een praktische én relationele kant. Bevindingen worden nu gedeeld binnen de vertrouwensrelatie tussen accountant en gecontroleerde: via besprekingen, management letters en accountantsverslagen. Die vertrouwensband is cruciaal. Zonder tijdige en volledige toegang tot gevoelige bedrijfsinformatie kan de accountant zijn werk niet goed doen. Als bevindingen straks publiekelijk in de controleverklaring verschijnen, bestaat het risico dat gecontroleerden minder open worden. Dat ondermijnt direct de effectiviteit van de controle. Bovendien ligt het gevaar van privacyschendingen op de loer, zeker bij bedrijfsgeheimen of persoonsgegevens.

Wie denkt dat accountants weinig ontdekken, heeft het mis. Uit meerdere onderzoeken blijkt dat in ruim zestig procent van de controles materiële verschillen worden geconstateerd én gecorrigeerd. Dat is juist een sterk bewijs dat de controlefunctie nu al werkt, zonder dat de controleverklaring moet veranderen in een bijlage vol losse bevindingen.

Daar komt bij dat Nederland al vaker afwijkt van Europese en internationale regels - en dat is lang niet altijd in ons voordeel. De huidige verklaring met de controleaanpak ten aanzien van continuïteit en fraude vraagt al veel extra toelichting aan buitenlandse stakeholders en netwerkpartners. Het internationale handelsverkeer is gebaat bij duidelijkheid en consistentie, niet bij nationale uitzonderingen die processen vertragen en kosten verhogen.

Eén ding is zeker: extra rapportageverplichtingen kosten extra tijd en geld. De vraag is dus simpel: welk concreet probleem lossen we hiermee op dat deze kosten rechtvaardigt? Zolang daar geen overtuigend antwoord op komt, lijkt een zoveelste Nederlandse Alleingang mij niet verstandig.