Nieuws 26 november 2014

Onderzoeksraad moet ook financiële incidenten onderzoeken (met video)

Om van incidenten te leren zonder schuldigen aan te wijzen, zou de Onderzoeksraad voor Veiligheid ook incidenten met grote financiële schade moeten onderzoeken. Dat beveelt TNO aan in een rapport dat vrijdag wordt gepubliceerd.

Op voorstel van de werkgroep Toekomst Accountantsberoep heeft de NBA laten onderzoeken welke vorm zo'n onderzoeksraad zou moeten krijgen. Er zijn grofweg drie opties:

• de reikwijdte van de bestaande Onderzoeksraad uitbreiden;
• een nieuwe, eveneens onafhankelijke, onderzoeksraad instellen voor financiële incidenten;
• een eigen onderzoeksraad van de sector zelf.

Bij de laatste optie is de raad niet echt onafhankelijk. Bij de tweede heb je wel een onafhankelijke en gespecialiseerde raad met bevoegdheden. De invoering zal echter lang op zich laten wachten, omdat er nieuwe wetgeving voor nodig is.

Aanhaken bij de bestaande raad is dus de beste optie. Dat kan door het begrip 'voorval' te verruimen tot grote financiële schades. Zo onderzocht de Onderzoeksraad bijvoorbeeld ook het veiligheidslek in de DigID, de DigiNotar-affaire, en de gezondheidsrisico's van het paardenvlees dat als rundvlees werd verkocht.

Met de onderzoeken van de raad kan de sector - ook de banken en verzekeraars - beter leren van fouten. De raad kijkt naar de hele context van de fouten en niet naar de schuldige. De AFM, het enquêterecht en het tuchtrecht zijn "punitief", zegt TNO, en wijzen wel individuele schuldigen aan.

Het nadeel van deze optie is wel dat de Onderzoeksraad maar beperkte capaciteit heeft en betrekkelijk weinig incidenten kan onderzoeken.

Accountants lijken zich nog weinig te kunnen voorstellen bij zo'n raad. Tijdens de Accountantsdag staken van de ongeveer honderd accountants in een deelsessie slechts enkelen de hand op toen er gevraagd werd wie hiervoor respectievelijk hiertegen is.

Angst

Op de Accountantsdag bleek dat de behoefte aan 'blame free reporting' groot is. Uit een onderzoek van de Vrije Universiteit, onder leiding van KPMG-partner Philip Wallage, blijkt dat veel accountants bang zijn om fouten toe te geven en te bespreken binnen de eigen organisatie. De angst om fouten te delen, leidt ertoe dat collega's dezelfde fouten kunnen maken.

Volgens de VU-onderzoekers zijn fouten op zichzelf neutraal, alleen de gevolgen goed of slecht. Om van fouten te kunnen leren moet je een veilig klimaat scheppen en ook fouten met kleine gevolgen serieus nemen. Je moet niet uitgaan van kwade opzet en fouten niet verwarren met overtredingen.

Een accountant van een big four-kantoor: "Wij bespreken de fouten op een informele manier. Maar uiteindelijk moet je toch naar de compliance manager."

Bekijk het interview met hoogleraar en TNO-onderzoeker Jan Maarten Schraagen en emeritus hoogleraar Hans Bekke na afloop van de sessie 'Leren van grote incidenten':