Nieuws 08 juni 2023

AFM-onderzoek: Frauderisico's onvoldoende onderkend door accountant

Frauderisico's worden te vaak niet onderkend door accountants. Zij vinden een professioneel-kritische instelling belangrijk, maar moeten die in de praktijk veel scherper toepassen. Verplichte stappen in hun frauderisicoanalyse worden wel gevolgd, maar vaak te oppervlakkig.

Dat blijkt uit het onderzoek 'Scherper op frauderisico's!' van de Autoriteit Financiële Markten (AFM). De AFM onderzocht de kwaliteit van de frauderisicoanalyse bij ruim dertig wettelijke controles, verdeeld over tien reguliere vergunninghouders en drie oob-accountantsorganisaties. Bij 27 van de in totaal 32 onderzochte controles zijn één of meer 'bevindingen' geconstateerd in de frauderisicoanalyse.

In ongeveer de helft van de onderzochte gevallen werden overduidelijke frauderisico's niet onderkend door de accountant, aldus de AFM. Het veronderstelde risico op fraude in de omzetverantwoording wordt relatief vaak niet onderkend. Ook wordt het risico dat het management zelf fraude kan plegen vaak niet specifiek ingevuld.

Te oppervlakkig

Volgens de toezichthouder worden de formeel verplichte stappen die nodig zijn voor een frauderisicoanalyse wel doorlopen, maar is meer diepgang nodig. Ook beredeneren accountants graag waarom er geen frauderisico’s zijn, in plaats van goed na te gaan hoe die risico's zich wel kunnen voordoen.

"De accountant is geen opsporingsambtenaar, maar alleen kijken naar frauderisico's is niet genoeg", meent Ruud de Hollander, belast met het accountantstoezicht bij de AFM. "Die verplichte stappen zijn soms te oppervlakkig. De accountant moet wantrouwender zijn, zich willen verplaatsen in een fraudeur."

Daarbij kan het bijvoorbeeld gaan om betalingen op ongebruikelijke tijdstippen, door het management zelf of naar afwijkende rekeningen. Opmerkelijk is ook dat accountants soms 'drempelvrees' lijken te hebben om in gesprek te gaan met de raad van commissarissen bij een gecontroleerde organisatie.

Blinde vlekken

Volgens projectleider Don Raaijmakers van de AFM is soms sprake van "blinde vlekken" in de fraudeanalyse door accountants. De uitkomsten van dit onderzoek moeten helpen om dat te verbeteren en accountants een spiegel voorhouden. Want bij fraudes wordt toch naar de accountant gekeken. "Ook los van de frauderisicoanalyse moeten accountants alert zijn op signalen van mogelijke fraude", benadrukt Raaijmakers.

Gecontroleerde ondernemingen zijn primair verantwoordelijk om fraude te voorkomen, aldus de AFM. Maar accountants spelen wel een fundamentele rol bij het op tijd signaleren en opvolgen van frauderisico's. Als bepaalde risico's worden gemist, is de kans groter dat de accountant te weinig of niet de juiste controlewerkzaamheden uitvoert waardoor fraude mogelijk niet wordt ontdekt, aldus Raaijmakers. De Hollander noemt een gebrekkige risicoanalyse "een valse start".

Tegelijk erkent de toezichthouder dat kantoren het inmiddels wel beter doen. "Vijf jaar geleden was er iets heel anders uitgekomen", meent De Hollander. Zo ziet de AFM vaker inzet van fraudespecialisten, zoals forensische accountants.

Terugkerend thema

In 2024 wil de AFM opnieuw onderzoek doen naar hoe accountantsorganisaties omgaan met fraude. De opzet van dat vervolgonderzoek is nog niet bepaald, maar het blijft een terugkerend thema.

De samenwerking met de betrokken kantoren in de onderzoeksfase was "prettig en constructief", zo wordt gesteld, al was de uitkomst "soms even slikken". De AFM wil "op een goede manier verbindend zijn, maar tegelijk wel autonoom", aldus De Hollander.

• AFM-onderzoek: 'Scherper op frauderisico's!'