Nieuws 27 juni 2025

AI speelt hoofdrol tijdens tiende jaarcongres FAR

De tiende editie van de jaarlijkse conferentie van de Foundation for Auditing Research (FAR) stond met name in het teken van de invloed van kunstmatige intelligentie op de rol van de accountant.

De FAR, destijds opgericht in navolging van de aanbevelingen uit het rapport In het publiek belang uit 2014, organiseerde het lustrumcongres op 23 en 24 juni jl. niet zoals gebruikelijk ‘thuis’ bij universiteit Nyenrode, maar in het nabijgelegen Hotel Van der Valk in Breukelen.

Hoogleraar Philip Wallage, host van de conferentie, sprak bij de aftrap van “turbulente tijden, ook in het beroep”. De FAR-conferentie telde bijna tweehonderd bezoekers dit jaar, waarvan 65 procent afkomstig uit de praktijk en 25 procent uit de academische wereld.

Volgens FAR-bestuursvoorzitter Henriëtte Prast is het onderzoek van de FAR nog altijd relevant voor de praktijk en voor toezichthouders en zorgt het voor discussie in de (vak)media. Bij een recente brainstorm met de sponsoren van de FAR kwamen zaken als meer interactie tussen wetenschap en praktijk, zichtbaarheid, maatschappelijke betrokkenheid en opschalen naar Europees niveau aan de orde, aldus Prast.

Impact van technologie

Keynote spreker Robert Knechel, onder andere hoogleraar in Florida en board member van FAR, besprak de impact van technologie op de auditpraktijk. Hij ging in vogelvlucht langs de ontwikkelingen sinds de jaren tachtig tot nu; van spreadsheets op papier tot aan artificial intelligence. Technologische ontwikkelingen zetten steeds meer druk op bedrijven en dat is ook voor accountants een punt van zorg, aldus Knechel.

De implementatie van AI gaat eigenlijk te snel, waardoor er te weinig zicht is op risico’s bij de audit. Knechel sprak van een “erosie van professional trust”. Wat is nog waar, hoe weten we nog zeker met wie we te maken hebben? Fraude is van alle tijden, maar de huidige technologie is een nieuwe factor van belang. Bovendien is steeds meer sprake van outsourcing van bedrijfsprocessen, waardoor risico’s steeds vaker “buiten de eigen horizon vallen”, waarschuwde hij.

Commerciële inspanningen

Justin Leiby, verbonden aan de universiteit van Illinois, ging in op de uitkomsten van langverwacht en al in 2017 gestart onderzoek naar de invloed van commerciële inspanningen van accountants op de onafhankelijkheid. In augustus 2024 is dat onderzoek gepubliceerd in het Journal of Accounting Research (JAR).

Worden commerciële inspanningen hoger beloond? Ja, zo blijkt uit het onderzoek. Zijn ze ook nadelig voor de kwaliteit van de audit? Daar is geen bewijs voor gevonden, aldus Leiby. Wel is er een relatie met het belang van kwaliteitsbeheersing binnen kantoren. Een voorbehoud bij de uitkomsten is dat de data voor het onderzoek gebaseerd zijn op de big four, dus niet per se iets zeggen over de relatie tussen commercie en kwaliteit bij kleinere kantoren.

AI-onderneming

Ook boeiend was het betoog aan het begin van de tweede congresdag van Sander Klous, als hoogleraar AI en audit verbonden aan de UvA en partner bij KPMG. Hij verhaalde over het experimenteren met de opzet van een onderneming zonder personeel, geheel gebaseerd op AI.

Al suggereerde de kunstmatige intelligentie daarbij zelf om te kiezen voor handel in bitcoins, uiteindelijk werd gekozen voor een veiliger artshop. Het AI-bedrijf heeft eigen AI-bestuurders, die ook zelflerend blijken te zijn: zonder specifieke vraag vanuit het (nog menselijke) toezicht, verstrekt de AI-ceo inmiddels passende opdrachten aan de AI-chief legal officer.

Krijgen we straks dus ook een humanfree audit praktijk, was de vraag. Juridische aspecten zitten daarvoor nog in de weg, aldus Klous. Maar in zijn optiek wordt een “significant deel” van het auditwerk in de komende vijf tot tien jaar overgenomen door AI.

Een uitgebreider verslag van het tiende FAR-congres verschijnt binnenkort op deze website. Ter gelegenheid van de tiende conferentie publiceerde de FAR ook een kleine bundel met samenvattingen van vijf recente papers over ESG en assurance.