Zolang de beroepsorganisatie haar ei over het maatschappelijk functioneren van het accountantsberoep nog niet helemaal heeft gelegd, maak ik graag nog even gebruik van de resterende souffleurstijd.
Wij kennen uit de leer van de accountantscontrole het 'axiomatisch voorbehoud'. Een soort generaal pardon voor een falende controle die, uitsluitend om objectieve redenen, buiten het gezichtsveld van de accountant ligt, hoe goed die ook zijn werk doet. Het klassieke voorbeeld is managementfraude - samenzwering aan de top - die de veronderstelde checks and balances tussen de beherende en registrerende functie van het ‘controleobject' ondermijnt.
Nu we via de kredietcrisis ‘systemic risk' hebben erkend als een risico waar ook het accountantsberoep niet aan voorbij kan gaan, heb ik nog wel wat suggesties ter verwerking in het nieuwe beroepsevangelie dat het bestuur van plan is uit te brengen.
Mijn voorstel is het macro-axiomatisch voorbehoud in te roepen op het punt van systemic risk:
Systemic risk
'De accountantspraktijk steunt in belangrijke mate op de veronderstelling van de aanwezigheid van een volwassen macro-toezichthoudersarchitectuur annex toezichthouders-compliance-instrumentarium, inclusief een verantwoordingssyntax van toezichthouders die (impliciet of expliciet) duidelijk moet maken dat er geen systeemgedreven risico's zijn die in belangrijke mate de ‘going concern'-veronderstellingen van het controleobject, respectievelijk het ordelijk functioneren van de financiële markten, kunnen ondermijnen.'
Ik stel voor dat het NIVRA-bestuur bovenstaand voorstel serieus in overweging neemt, of anders de NIVRA-gemeenschap uitlegt waarom dit een brug te ver zou zijn.
Vervolgens, als tegenprestatie voor dit voorbehoud, kan het NIVRA dan de volgende clausule meenemen in haar jaarrapportering:
'Overwegende dat in het kielzog van de kredietcrisis het NIVRA-bestuur het belang onderkent van tijdige identificatie van systeemgedreven risico's en onderkent dat ook het accountantsberoep vanuit haar praktijk daaraan een bijdrage kan leveren, deelt het NIVRA hierbij mede geen (of: de volgende...) systeemgedreven risico's uit haar praktijk te destilleren:
A. ...
B. ...
C. ...
Het NIVRA deelt tevens mee dat haar leden, structureel en met redelijke consensus, verder geen (andere) systeemgedreven risico's hebben onderkend die de moeite van rapportering voor macrodoeleinden waard zijn.'
Kennis delen in actie. Wie zei ook al weer dat het accountantsberoep saai zou moeten zijn?
Jules Muis verliet in 1995 het openbare accountantsberoep en was vervolgens vice president en controller van de Wereldbank en directeur-generaal en chief internal auditor van de Europese Commissie. Van 2014 tot eind 2020 was hij lid van de Public Interest Oversight Board (PIOB). Muis was van oktober 2012 tot oktober 2015 ook lid van de Board of Auditors van het European Stability Mechanism (ESM). Jules Muis schrijft op persoonlijke titel.
20reacties
Bij uw eerste reactie op deze site vragen wij om een bevestiging.
Er is een bevestigingsmail naar het door u opgegeven e-mailadres gestuurd.
jules muis
ja, heel goed zo'n debat; zo kom je nog eens de grenzen van het mogelijke tegen; en de moeilijkheid, zie de rezcties, er expliciet over te zijn: teveel "weet ik veel", "niet mijn bakkejan", tot en met een te veel aan wensen of suggesties of verdachtmakingen, alle inherente onzekerheden nog eens op een rijtje te (willen) zetten. Het is nooit goed, wel goed om die macro-wereld eens door de grote debats molen te draaien. Eerst Wim Pronk, die een muizenval meent ontdekt te hebben. En belooft er niet in te zullen trappen. Oh ja? Maar, Wim, je legt wel een goed stuk kaas op diezelfde muizenval in de vorm van je toelichtende paragraaf voorstel: Quote: De accountantspraktijk steunt in belangrijke mate op de veronderstelling van het functioneren van markten en de daarin ingebouwde mechanismen die een normaal verloop van vraag en aanbod moeten bewerkstelligen en daarmede het vertrouwen geven dat er geen maniegedreven risico's zijn die in belangrijke mate de ‘going concern'-veronderstellingen van het controleobject, respectievelijk het ordelijk functioneren van de markten, kunnen ondermijnen.' End quote Vind 'm wel mooi, ben het er echter nauwelijks mee eens, teveel oude kaas: 400 jaar financiele crisis lessen geven ons meer houvat dan dat, vooral voor een gezond sceptisch beroep..... Heer Schmidt, zoals altijd raak, maar ik weet niet wat ik er mee doen moet, anders dan uiroken via mijn axiomatisch voorbehoud. Jan Weezenberg: wij zijn nooit te klein voor grote woorden, en ook nooit te groot om een te kleine broek aan trekken.(zeg ik dat goed zo? het vliegtuig wacht) Wij moeten wel, en daar kunnen we elkaar best vinden, constructief critisch blijven ten aanzien van de instituten die namens ons regels stellen. Jules Muis
Arie W. Schmidt
Accountants hebben de grenzen van hun kennen en kunnen onvoldoende aan de samenleving duidelijk gemaakt, terwijl het maatschappelijk verkeer meestal de taal van accountants niet begrijpt en slecht op de hoogte is van de grenzen van de accountantscontrole,m.a.w. een ernstige communicatiekloof, wat niet ongelegen kwam. Het verklaringenstelsel laat het maatschappelijk verkeer in de waan van schijnexactheid. "The fallacy of misplaced concreteness" om Lionel Robbins te citeren.
Wim Pronk
Beste Jules, je slaagt er steeds weer in een muisenval te zetten. Gelet op de reacties met succes. Er is serieus gehapt.Want Jules, zo lusten we er nog wel een. Als we in het beroep zo doorgaan lust het maatschappelijk verkeer ons accountants ook rauw. Maar goed, als het maken van voorbehouden een trend is dan verhoog ik deze met het voorbehoud van manierisico. mooie voorbeelden zijn de tulpenmanie en de derivatenmanie. De accountant ziet geen waanzin als hij/zij deeluitmaakt van een waanzinninge wereld. Het voorbehoud voor manierisico zou kunnen luiden: Manierisico 'De accountantspraktijk steunt in belangrijke mate op de veronderstelling van het functioneren van markten en de daarin ingebouwde mechanismen die een normaal verloop van vraag en aanbod moeten bewerkstelligen en daarmede het vertrouwen geven dat er geen maniegedreven risico's zijn die in belangrijke mate de ‘going concern'-veronderstellingen van het controleobject, respectievelijk het ordelijk functioneren van de markten, kunnen ondermijnen.' Jules er is nu echt een nieuwe manie gaande nl. de voorbehoudmanie. Ik trap niet in jouw muisenval. Misschien is de manie in het maatschappelijk verkeer zover in opmars dat niet meer gezien wordt dat de handtekening van een accountant nergens meer voor staat. Maar ja als iedereen niets meer wil zien dient de accountant het maatschappelijk verkeer het best door ook nergens meer naar te kijken.
Jan Weezenberg
Quote Jules Muis: Limperg’s ideaal, een simpele handtekening van een accountant moet voldoen, is een uitstekend beginpunt: dat betekend dat alles wat er aan toe wordt gevoegd, nauwkeurig gelezen moet worden, liefst omdat er goed over is nagedacht. Ik behoor niet tot de dwarsliggers, maar toch een enkele opmerking. Bij de simpele accountantsverklaring uit de jaren vijftig van de vorige eeuw werden de calculatie grondslagen toegelicht met de simpele woorden "opgemaakt volgens goed koopmansgebruik" De huidige regelbrei kent allerlei zaken zoals fair value, off-balance e.d. die strijdig zijn met goed koopmansgebruik. In onze discussie zou (theoretisch) kunnen staan: voor datgene dat voldoet aan de criteria van goed koopmansgebruik kunt U op de accountantsverklaring vertrouwen. (de uitwerking van dit principe tot werkbare spelregels is voldoende bekend , in ieder geval bij de ouderen onder ons) De rest moet helaas worden gekarakteriseerd als ongeleide projectielen die worden afgevuurd door gezaghebbende doch wereldvreemde instituten die voortdurend met elkaar overhoop liggen over hun eigen hobby teksten . (zie ook de vele verhalen in dit blad over rariteiten in IASB) Deze teksten zijn echter wel opgenomen in o.a. Europese wetgeving De impact van deze ongeleide projectielen is zodanig groot, dat wij helaas hiervoor een macro axiomatisch voorbehoud moeten hanteren. Dit houdt echter in dat wij ons in negatieve zin moeten uitspreken over een aantal minder geslaagde uitspraken van de grote instituten die wij hebben beloofd steun te verlenen bij hun goede bedoelingen. Vraag: zijn we niet een beetje te klein voor dergelijke grote woorden ? En wat wordt dan de conclusie ?
jules muis
Quote Berry Wammes: “De voorgestelde disclaimer zou in het huidige klimaat zinvol zijn, want aangeven dat ook een accountant zijn beperkingen kent. Maar daarna al gauw beschouwd worden als een standaardtekst, en dus niet meer gelezen worden.” Quote Joost de Groen : “Allemaal politiek. Daar wil je als accountant niets mee te maken hebben” Quote Hans Blokdijk : De disclaimer van het NIVRA zou dus een lang doch nietszeggend en plichtmatig verhaal worden. Mede door het voorgestelde taalgebruik zou dat nooit vaker dan een keer gelezen worden.” Quote Joost de Groen : “Je zult nooit over onverwachte zaken / onbekende risico's kunnen rapporteren. Dat zit hem in de definitie van "onverwacht". Quote Koen van den Brink : “Kat-en-muis spelletjes zijn inderdaad niet saai, maar wel wat onbeholpen en ondoorzichtig. Alle citaten, zijn unfair, bovenstaande dus ook. De heren hebben ook wat positiefs te melden; de andere heren, nog meer. Het aardige van dit debat is dat het op zich zelf al zaken uitrookt die verder debat verdienen. 1) Het gaat bij deze systemic assurance verklaringen niet tot om de ontdekking van bubbels, maar om zeer grofmazige systeemgedreven disconnects , d.w.z. de voorwaarden die we redelijkerwijs kunnen stellen aan macro controle systemen die op zijn minst een in materiele zin ordelijk verloop van het financieel systeem kunnen bewerkstelligen. Lager kunnen we lat niet voor U leggen: ze zijn de afgelopen eeuw pas twee keer voorgekomen, in1929, en in 2007, om zeer vergelijkbare redenen. 2) Het gaat niet om MKB problemen, het gaat om waarnemingen die we doen bij het controleren van, laten we beginnen bij die instellingen die te groot zijn om om te vallen. Ieder accountant van zo’n instelling die geen openoog of oor heeft voor dit soort van risico’s doet zijn werk niet. ‘kennis delen!’ 3) Het gaat niet om absolute zekerheid, maar om het ontdekken van materiele onzekerheden, materiele vaak onbekenden in de vergelijking die de greep op ordelijk proces in de weg staan. 4) Het gaat niet om alleen het accountantsberoep, het gaat om een expliciete signaalverplichting van alle macro-poortwachters, die hun inzichten delen. We zijn wel voor een systeemgedreven signaalfunctie van de centrale banken en, b.v. de AMF, maar niet bottom up, van het beroep? De koudwatervrees die ik bespeur in de sceptici, is niet alleen volkomen overbodig, maar staat ook een meer robuust maatschappelijke signaalfunctie van het accountantscollectief in de weg; en laat kansen liggen voor het beroep op punten waar ze defensief toch al aandacht aan moet schenken, en offensief een belangrijke verrijking zou betekenen van de beroepsuitoefening in de praktijk. Het expliciet stellen van haar bevindingen is beter dan blijven knipogen in het donker. Een goed gemotiveerde oordeelsonthouding is beter dan een impliciet of expliciete (afgeleide) goedkeurende verklaring. Diegenen die menen dat het al te gauw zal verworden tot een obligaat praatje voor de vaak, een standaard verklaring, een excuus-truus verklaring, kunnen best wel gelijk krijgen. Maar met een standaard verklaring leg je wel verantwoordelijkheden beter vast bij een volgende crisis. Limperg’s ideaal, een simpele handtekening van een accountant moet voldoen, is een uitstekend beginpunt: dat betekend dat alles wat er aan toe wordt gevoegd, nauwkeurig gelezen moet worden, liefst omdat er goed over is nagedacht. Nee, uitroken die hap, door middel van een debat als deze; en door middel van een expliciete verklaring waar gerust nerveus over mag worden nagedacht voordat ie de wereld wordt ingezonden. Dus Berry, als we meer tijd nodig hebben, graag gedaan. Maar vertel me, en de rest van onze wereld dan wel wat het eindplaatje is dat het beroep in gedachten heeft aangaande het “kennis delen” project. Alle heren, bedankt. Nu de dames nog.
Berry Wammes
De voorgestelde disclaimer zou in het huidige klimaat zinvol zijn, want aangeven dat ook een accountant zijn beperkingen kent. Maar daarna al gauw beschouwd worden als een standaardtekst, en dus niet meer gelezen worden. Mijn voorstel zou zijn om deze discussie niet in eerste instantie digitaal te benaderen, in de zin van al dan niet een clausule opnemen. Laten we eerst de resultaten van het project Kennis Delen (bijvoorbeeld de nieuwe collectieve management letter rond de 'care-sector') evalueren, en zien of we de uitkomsten hiervan kunnen incorporeren in de controlewerkzaamheden in de betreffende sector, al dan niet uitmondend in vermelding in individuele management letters. Opnemen in de tekst van verklaringen is een stevige stap verder, en vereist op zijn minst grondig proefdraaien.
Bob Mohr
Even een vertaling van Jules’ mooie woorden: De verklaring van de accountant: “Wij hebben bij onze controle geen rekening gehouden met een crisis of een ramp die de hele economie kan treffen.” En de verklaring van het NIVRA zou dan moeten zijn: We hebben in de gesprekken met onze leden de volgende luchtbellen ontdekt die kunnen zorgen voor een crisis of ramp die de hele economie kan treffen: A … B… C… (Klopt dit ongeveer Jules?) Helmaal niet zo’n gek idee! De verklaring van de accountant zorgt ervoor dat hij niet aansprakelijk gesteld kan worden voor dingen die alleen een supermens kan voorzien (vrij naar Hans Blokdijk en even los van wat de OK-score mag voorspellen voor individuele bedrijven). En daar zijn veel accountants, terecht of onterecht, zo bank voor. Het NIVRA geeft dan, namens alle RA's, een prima invulling aan de accountant als bewaker van het maatschappelijk belang. Als we iedere register accountant nu verplichten, incl tuchtrechtelijke consequenties, om ieder jaar te vragen om aan te geven welke luchtbellen hij ziet en/of wel geven daar een paar PE-punten voor dan kon het nog wel eens gaan werken.
Willem D. Okkerse
Die luchtigheid is snel verdwenen als het maatschappelijk verlies voor alle stakeholders uit die genoemde bedrijven wordt opgeteld, Maatschappelijk verlies dat door tijdige signalering (mogelijk) voorkomen kan worden en de aansprakelijkheid daar gelegd wordt waar zij hoort te liggen.
Jan Weezenberg
Jules Muis noemt een opsomming A, B. C. enz. waar risico's te vinden zijn. Deed me denken aan blz. 1 van Murphy's Law " If you perceive that there are four possible ways in which a procedure can go wrong, and circumvent these, then an fifth way will promptly develop". En wat de voorspellende waarde betreft, zie Murphy plus de reacties van Willem Okkerse en Koen van den Brink "If anything can go wrong, it will " Een beetje luchtige variant natuurlijk, maar toch niet geheel van wijsheid gespeend.
Joost de Groen
Too big to Fail = Too Big to excist. Dit is een politieke discussie, waar accountants een rol hebben als iedere andere burger. Je mag er een mening over hebben. Dat je hier een formeel oordeel over zou moeten vellen is onmogelijk & onwenselijk. Onmogelijk om dat je per definitie niet beter weet dan de markt (daar worden risico's ingeprijsd) waar het risico zit. Was het een systemic risk voor de kranten dat internet opkwam? Is het beleid van de FED een systemic risk? Allemaal politiek. Daar wil je als accountant niets mee te maken hebben. Als je al een disclaimer mee wil geven, dan is het "resultaten uit het verleden bieden geen enkele garantie voor de toekomst"
Hans Blokdijk
Een paar puntjes. 1. Het (kwalitatief) axiomatisch voorbehoud is in zijn oorsprong gebaseerd op de gedachte: 'Niemand is gehouden tot het onmogelijke'. 2. Als niemand weet waar de risico's blijven in de derivatenhaarbal, weet de accountant het ook niet. De accountant is een intelligent mens, maar geen supermens. 3. De oorzaak van de ontsporing van het systeem in de kredietcrisis kon allang duidelijk zijn: overconsumptie door overheden, bedrijven en consumenten. Niet alleen Griekenland, Portugal en Ierland maakten zich daaraan schuldig, maar vooral de Verenigde Staten, die deze hadden geinstitutionaliseerd in instellingen als Fanny Mae en Freddy Mac. De daaruit resulterende overcreditering wereldwijd was dus niets nieuws, maar bleef daardoor wel buiten de aandacht. 4. Het systeemrisico is de kans dat het systeem omvalt. Dat kan door vele specifieke factoren, elk met hun eigen risico. Die moeten allemaal opgesomd worden; immers, elke factor kan onverwacht een groot risico opleveren. 5. De disclaimer van het NIVRA zou dus een lang doch nietszeggend en plichtmatig verhaal worden. Mede door het voorgestelde taalgebruik zou dat nooit vaker dan een keer gelezen worden. Ach, waren wij maar supermensen .........!
jules muis
Even een tussenplaagstootje, en even van de hoogste plank: Als je als accountant van een 'systemic- too-big-to-fail organisatie acteert, hoe kun je ooit je werk doen, als je geen aandacht hebt/geeft aan systeengedreven risico's; plus: 'too big to fail' is een oordeelsgedreven, politiek oordeel/concept; en nationaal veel fijnmaziger dan globaal; d.w.z. in het geval van Nederland gauw twee handen vol; hoe kun je hier geen aandacht aan schenken? Plus: het gaat niet om een clean opinion maar om de right opinion; systemic aandacht, en met name een verklaring die je dwingt om er over na te denken en er over te rapporteren lijkt me toch een goed instrument helderheid te verschaffen/maatschappelijke relevantie te heroveren? niet?
Arnout van Kempen
Nu we via de kredietcrisis ‘systemic risk' hebben erkend als een risico waar ook het accountantsberoep niet aan voorbij kan gaan, Daar zit mijn eerste vraag wel. Heeft het accountantsberoep daadwerkelijk erkend dat systemic risk een risico is waar de individuele accountant niet aan voorbij kan gaan? Ik hoor wel de voorzitter van het NIVRA op de radio vertellen dat de accountant op het niveau van de onderneming kijkt, en dus geen uitspraken kan doen over systeemrisico's of systeemfalen, maar meer heb ik nog niet gehoord. Dat systeemrisico's tot de inherente risico's van ondernemingen behoren is niet zo bijzonder lijkt me, en ook niet iets dat we pas sinds de kredietcrisis weten. Maar kredietcrisis of geen kredietcrisis, óók in de nieuwe standaarden (clarity!) wordt de continuïteitsveronderstelling (vrijwel) volledig gebaseerd op interne factoren op ondernemingsniveau. Zie Standaard 570. Een voorbehoud op macro-niveau is dus in feite in tegenspraak met de eigen regelgeving. Immers, de accountant wordt helemaal niet geacht zo naar buiten te kijken, en dus wekt een voorbehoud hierover alleen maar verwachtingen die niet waargemaakt worden. Zou het anders moeten? Wellicht. Maar dan zal Standaard 570 eerst aangepast moeten worden.
Joost de Groen
Ik begrijp de discussie niet helemaal. Dit vinden alleen accountants interessant. Als ik een monteur naar een auto laat kijken, en deze meneer verklaart dat de auto het doet, hoeft voor mij daar ook geen disclaimer bij, dat de auto bij moeizaam terrein minder goed rijd, en dat indien er een rotsblok op valt de auto het niet meer zal doen. Een accountant hoeft m.i. niets te roepen over de context waarbinnen de organisatie opereert. Komt er nu dan ook in de verklaringen dat als de waarde van assets plotseling naar 0 gaat door welke externe ontwikkeling dan ook dat de jaarrekening dan geen voorspellende waarde meer heeft? Je zult nooit over onverwachte zaken / onbekende risico's kunnen rapporteren. Dat zit hem in de definitie van "onverwacht".
Philip Elsas
Ter aanvulling: slide 12
Koen van den Brink
een disclaimer met negative assurance En dan maar hopen dat het maatschappelijk verkeer er nog iets aan vast kan knopen. Ik, als toch een iets verstandiger leek op dit terrein, snap er nu al niets meer van. Denk dat de hele brug er niet moet komen. Om maar verder te gaan op de beeldspraak. Bekende informatie delen voegt niet zoveel toe, zeker geen duidelijkheid.
Philip Elsas
Graag souffleer ik even mee: http://raw.rutgers.edu/docs/wcars/21wcars/presentations/WCAS_21_Elsas.pdf , met name slides 5 en 25. Meer over 't komende symposium waar deze bijdrage 'n deel van uitmaakt: http://raw.rutgers.edu/21wcars
Willem D. Okkerse
Ach, en hoe ga je er daarna mee om gezien de [gedocumenteerde] voorspellendeOK-Score waarden van : Ahold Atag Baan Ceteco Daf Enron Fokker Landis Lernout & Hauspie LCI Moulinex Parmalat Tulip Worldcom en sinds kort Innoconcepts Als altijd mvgr WDO
jules muis
Het is geen brug te ver, maar een brug te kort, zegt Koen. Een goede start van een noodzakelijke discussie. Ik denk dat we uiteindelijk terecht zullen komen, als we er uberhaupt naar toewillen, bij een disclaimer met negative assurance. wezenlijke vooruitgang!
Koen van den Brink
Klinkt als een nieuwe disclaimer. Daarnaast zou het NIVRA voorspellende waarde moeten worden toegedicht met betrekking tot de systeemgedreven risico's. Het volledig opsommen van de (mogelijke) systeemrisico's zal echter niet zo'n punt worden. Kat-en-muis spelletjes zijn inderdaad niet saai, maar wel wat onbeholpen en ondoorzichtig.
Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.
Aanmelden nieuwsbrief
Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.
