Opinie 19 maart 2010

Sneller deponeren jaarrekening nodig

Uit onderzoek blijkt dat de accountant bij zeven op de tien controleplichtige ondernemingen die tijdens de kredietcrisis failliet zijn gegaan, bij de meest recent gedeponeerde jaarrekening een goedkeurende verklaring heeft verstrekt. Deze jaarrekeningen zijn opgesteld onder de veronderstelling van continuïteit van de onderneming.

De accountant heeft dus géén glazen bol. En hoeft die volgens de beroepsregels ook niet te hebben. Deze regels stellen namelijk dat de accountant geen toekomstige gebeurtenissen of omstandigheden kan voorspellen. Derhalve kan het ontbreken van enige aanwijzing in de accountantsverklaring niet als een waarborg worden beschouwd dat een onderneming in continuïteit zal blijven voortbestaan. 

Dat dit lastig is uit te leggen aan de gebruiker van een jaarrekening hoef ik niet te vertellen. Maar het is nog lastiger om uit te leggen dat één op de vier door de crisis gefailleerde ondernemingen haar meest recente jaarrekening meer dan twaalf maanden na afloop van het boekjaar heeft gedeponeerd. 

Dit is mogelijk doordat Nederland een maximale termijn voor het deponeren van de jaarrekening van dertien maanden kent. De langste termijn in Europa. Deze termijn is in 1983 ingevoerd en is nooit meer gewijzigd. Daarvóór werd bij de invoering van de Wet op de Jaarrekening in 1971 al aangegeven dat een deponeringstermijn van acht maanden te lang werd geacht. De redenering was: hoe langer de termijn, hoe meer de jaarrekening haar betekenis voor de gebruiker verliest. 

Sinds 1983 is de financiële administratie geautomatiseerd, kennen we digitale facturering en is het mogelijk om de jaarrekening digitaal te deponeren. De deponeringstermijn zou dus omlaag kunnen, zonder dat daarbij de administratieve lasten voor de onderneming die de jaarrekening opmaakt hoger worden. Dat dit kan bewijst Denemarken met een deponeringstermijn van vijf maanden. 

De kredietcrisis, en vooral de snelheid waarmee zij om zich heen greep, maakt ook nog eens pijnlijk duidelijk dat een termijn van dertien maanden niet meer in de huidige dynamische samenleving past. 

Vrij kunnen ondernemen betekent: de mogelijkheid hebben om tijdig inzicht te krijgen in de financiële situatie van ondernemingen waarmee zaken wordt gedaan. Door het ontbreken van dit tijdige inzicht wordt een ondernemer nu gedwongen om voor duurdere oplossingen te kiezen, zoals kredietverzekeringen. 

De accountantsverklaringen bij de meest recentelijk gedeponeerde jaarrekeningen uit het onderzoek waren op het moment dat de onderneming failliet ging gemiddeld twaalf maanden oud. Veel verklaringen waren dus afgegeven vóór aanvang van de crisis. 

Een kortere deponeringstermijn leidt ertoe dat ondernemingen eerder na afloop van het boekjaar een jaarrekening opmaken. Dit stelt de accountant vervolgens in staat om eerder een uitspraak te doen over de getrouwheid van deze jaarrekening met inbegrip van de continuïteit. Waarschijnlijk dat de gebruiker dan van de accountant wel signalen ontvangt dat het mogelijk niet goed gaat met een onderneming.

Deze bijdrage is tevens geplaatst in Het Financieele Dagblad van 18 maart 2010.