De accountant was gereformeerd. Toeval!
Het blad 'de Accountant' verbaast soms. Zoals het artikel over gereformeerde accountants. In de aanhef wordt het vermoeden uitgesproken dat de Nederlandse accountant gereformeerd is, maar in de tekst is het een feit, dat verklaard moet worden.
En dan de opzet: Even een paar mensen bellen, wat aan elkaar schrijven en je hebt weer een artikel. Geen onderbouwde stelling (slechts vermoedens), geen (literatuur)onderzoek, geen discussie, geen conclusie.
Weber's these, die veel mensen toch wel kennen, komt weer aan de orde. Heel goed, maar bij deze doe ik de scribent nog een suggestie aan de hand die juist het tegenovergestelde verband legt met het kapitalisme: mijns inziens loopt er een rechte lijn van de kapitalistische ontwikkeling naar het Verlichtingsdenken met zijn nadruk op rationaliteit, individualiteit en vrijheid. Stuk voor stuk waarden die mede grondslag vormen voor de kapitalistische productiewijze, en die bij elkaar kwamen in het ongebreidelde en optimistische vooruitgangsdenken in deze tijd.
En voor degenen die nog geïnteresseerd zijn in de historische ontwikkeling het volgende. Vóór de tijd van de Verlichting werd individuele vrijheid nog gezien als een relatief en abstract begrip en de voortgaande secularisatie en radicalisering van het denken leidden tot concretisering. De vrijheid als geloofsbelijdenis werd opgevuld met dagelijkse werkelijkheid en werd zo tot een concreet idealisme. Niet alleen de godsdienst werd definitief een individuele zaak; ook de moraliteit werd niet meer beschouwd als een collectief afgedwongen gegeven. Zo kwam een nieuwe gedefinieerde scheiding tot stand tussen het private en publieke domein, die tot op de dag van vandaag alleen maar in scherpte is toegenomen. Op die scheiding functioneert de accountant.
Voilá, niks calvinisme, maar gewoon oog hebben voor de mainstream in de samenleving en ontwikkeling van de cultuur.
Tot slot: de gedachtegang in deze blog is mede ontleend aan Willem Gooijer, De tempel van Delphi.