Voorjaarsopruiming
Nu de contouren van de EU-hervormingsvoorstellen steeds duidelijker worden is het misschien goed enkele dwaalleren, zowel van de kant van goedbedoelende critici als verdedigers van het beroep, nog eens aan de orde te stellen.
Deze dwaalleren hebben bij voortleven het gevaar in zich dat we alsnog het hervormingskind met het badwater weggooien.
Ik parafraseer de ingenomen posities stellingwijs en stel de dingen even scherper dan ze misschien zijn gezegd en/of bedoeld.
1) Modern risicomanagement met haar modelgedreven en fijnbesnaarde pretenties is niet meer dan wetenschappelijk omfloerste kwakzalverij van hen die er garen bij spinnen. Het wekt overdreven verwachtingen, is overwegend manipulatief, politiek en rationaliserend, en daarom contraproductief. Haar pretentie heeft de wereld in de aanloop naar de kredietcrisis volkomen op het verkeerde been gezet.
Waar, en niet waar. Risicomanagement-abracadabra HEEFT ons op het verkeerde been gezet, is manipulatief misbruikt en heeft veel vals vertrouwen geschapen. Het is te vaak niet meer gebleken dan een braindead procesgedreven oefening op de automatische piloot.
Maar mits toegepast met realiteitszin, karakter en integriteit, blijft risicomanagement - zelfs met veel van dezelfde methodologie - een onmisbaar element in bestuur, controle en toezicht.
Terugvallen op een puur impliciete intuïtieve benadering, het enige alternatief, zou een belangrijke stap terug zijn en ons een belangrijk ‘uitrookinstrument' ontnemen.
Essentieel is wel dat aan het einde van de rit, intuïtie een kans wordt gegeven om de eindresultaten op essentie te toetsen - wat ook de politieke wensen of consequenties zijn.
2) Fair value verslaggeving is boterzacht in nauwkeurigheid en betrouwbaarheid, latent manipulatief in uitwerking en doelstelling ('income management') en volatiel. En daarmee gevaarlijk voor duurzaamheid in beleid en een bedreiging voor rationeel gedrag. Het is meer een vrijblijvende academische oefening dan een fundament voor hen die met de harde praktijk om moeten gaan.
Allemaal waarheden als een koe - af en toe. Maar in een wereld waar het alternatief - historische kosten - niet veel beter is (zij het om precies de omgekeerde redenen) moeten we ons realiseren dat het verwerpen van integrale fair value als fundamenteel (alternatief of complementair) oriëntatiepunt - als de ‘poolster' van verslaggeving - ons nog verder de woestijn in voert.
'Different costs for different purposes' is meer dan een halve eeuw aanvaard als zinnige handleiding voor hen die bewuste kostenafwegingen willen maken. ‘Different values for different purposes' (en/en denken) heeft die positie nog niet verworven. Maar ik vertrouw er op dat we daar wel komen, ook al is er een incident en/of systeemcrisis voor nodig. Denk aan de EU-idioterie om (gefaalde) bankstresstests te beginnen en tegelijkertijd een integrale fair value-eis in het verslaggevingsplaatje van banken af te wijzen.
3) Wij hebben als accountantsberoep geen boodschap aan de vraag of regels zinnig zijn of niet, zolang er maar aan wordt voldaan en wij dat mogen controleren.
Ja, dat is zo'n wijsheid die, getuige de huidige vraag om uit te leggen waar het beroep nu precies was voor en tijdens de kredietcrisis en waar het hierna wil zijn, ook zo zijn bedenkingen kent. De accountant als overbetaalde compliance officer only of als volbloed professional, micro en macro, individueel en collectief?
Het uiteindelijke antwoord zal meer betekenen voor haar uitstraling en aantrekkingskracht voor jong talent, dan honderd rapporten van commissies toekomstverkenningen.
4) Het beroep kan wel worden bekritiseerd maar nooit verdwijnen. Het is een onvermijdelijke schakel in de maatschappelijke rapporteringsketen. Alleen haar aanwezigheid werkt al preventief. Beter iets dan niets.
Pas op, een dysfunctioneel beroep werkt in haar maatschappelijk effect averechts. Schijnzekerheid is een maatschappelijk gif dat duur wordt betaald. Beter 'niets' dan iets dat averechts werkt.
Je hoeft zo'n openbaar beroep niet per se op te heffen. Je kunt ook gewoon opnieuw beginnen of een doorstart maken in een andere constellatie. Vooral als inhoudelijke hervormingen onvoldoende van binnenuit komen of worden gedragen.
Laat deze publieke functie niet hijacken door de zittende bemanning.
Brussel timmert op dit moment vlijtig aan die hervormingen en wacht duidelijk niet op onze toestemming.
Hoe laat komt de vuilniswagen ook al weer langs?