Opinie 30 juni 2011

Neem de accountantsverklaring op de schop

De kloof tussen wat accountant doet en wat de samenleving van hem verwacht moet worden verkleind.

Er gaapt een kloof tussen wat accountants doen en wat de samenleving van deze beroepsgroep verwacht. Het is zaak dat deze kloof wordt verkleind. De huidige standaardtekst van de accountantsverklaring voldoet niet aan de informatiebehoeften van de gebruikers.

Daarnaast is de reikwijdte van de jaarrekeningcontrole (te) beperkt.

Recentelijk is een consultatiestuk verschenen van de International Federation of Accountants (IFAC) over de accountantsverklaring. Daarmee is dit onderwerp definitief op de internationale agenda komen te staan. Het is toe te juichen dat met dit document de discussie wordt gezocht met de samenleving. Niet alleen accountants, maar ook ondernemingen, beleggers, kredietverschaffers en toezichthouders worden aangespoord om hierin actief te participeren.

Te lang heeft het accountantsberoep de accountantsverklaring gezien als zijn exclusieve domein. De kloof tussen wat de accountant daadwerkelijk doet en verklaart en wat gebruikers van jaarrekeningen van hem verwachten, werd pregnant zichtbaar tijdens de kredietcrisis. De banken die in financiële problemen geraakten, hadden allemaal een goedkeurende accountantsverklaring bij hun jaarrekening gekregen.

Hoewel dit vanuit de controletechniek en de (beperkte) reikwijdte van de jaarrekeningcontrole alleszins verklaarbaar is, zal het voortduren van de verwachtingskloof de geloofwaardigheid van het accountantsberoep aantasten. Het is tijd voor verandering en een fundamentele discussie over de accountantsverklaring. De oplossing moet worden gezocht in twee richtingen.

Op de eerste plaats moet de communicatie door middel van de accountantsverklaring aanmerkelijk worden verbeterd. Uit onderzoek blijkt dat de accountantsverklaring maar door circa de helft van de gebruikers wordt gelezen. De belangrijkste reden om de verklaring niet te lezen, is dat het om een standaardtekst gaat zonder toegevoegde waarde en die met name is bedoeld om de accountant te vrijwaren.

De tekst van de accountantsverklaring moet veel meer op maat worden gemaakt en moet worden toegespitst op de specifieke omstandigheden waaronder de jaarrekeningcontrole heeft plaatsgevonden.

Hierbij valt te denken aan informatie over de nauwkeurigheid waarmee is gecontroleerd, over eventuele problemen waarmee de accountant is geconfronteerd tijdens de uitvoering van de controle, over wat de accountant heeft gedaan ten aanzien van de detectie van fraude en over de beoordeling van de continuïteit van de ondernemingsactiviteiten.

Daarnaast is het van belang dat de reikwijdte van de jaarrekeningcontrole wordt verbreed. In de huidige verklaring doet de accountant alleen een uitspraak over het feit of de jaarrekening een getrouw beeld geeft en of die is opgemaakt in overeenstemming met de geldende verslaggevingsregels.

Onderzoek onder gebruikers van jaarrekeningen laat zien dat er behoefte is aan een accountant die zich ook uitspreekt over zaken als de kwaliteit van de grondslagen van waardering en resultaatbepaling die de onderneming hanteert, de kwaliteit van de aanwezige governance-structuren, leemten die hij constateert in de interne beheersing van de bedrijfsactiviteiten en fraudegevallen en andere onregelmatigheden die hij tegenkomt.

De accountant vervult een publieke taak en is te beschouwen als vertrouwenspersoon van het maatschappelijk verkeer. Het is dan ook belangrijk dat het accountantsberoep vanuit die rol tegemoetkomt aan de behoeften en verlangens van de samenleving.

Prof. dr. R.G.A. Vergoossen RA en drs. H.J.R. Litjens RA werken bij BDO Accountants & Adviseurs en Nyenrode Business Universiteit. Vergoossen is tevens verbonden aan Maastricht University

Deze bijdrage is ook verschenen in het FD van 30 juni 2011.